Drie paradoxen van onze gezondheidszorg

In Duurzame gezondheidszorg schetst Kim Putters, bestuurskundige en lid van de Eerste Kamer, kort drie probleemcomplexen van onze gezondheidszorg. Wij nemen zijn nawoord van dit boek hier integraal over.

In de afgelopen jaren zijn belangrijke stelselwijzigingen doorgevoerd om de gezondheidszorg beter in te laten spelen op de toegenomen en veranderende zorgbehoefte van patiënten en cliënten. Een duurzame gezondheidszorg draagt bovendien uiteindelijk bij aan gezondheidswinst, zowel in gewonnen levensduur als in leefkwaliteit. Met wetten alleen lukt dat niet. Duurzame gezondheidszorg. Visies en praktijkervaringen legt de vinger bij drie spanningsvolle paradoxen in de praktijk van onze gezondheidszorg, die dringend vragen om doordenking en een antwoord.

In de eerste plaats de zorgparadox. De gezondheidszorg redeneert nog steeds in hoge mate vanuit het ‘zorgen voor’ in plaats van het ‘zorgen dat’. Technologische en andere ontwikkelingen maken echter dat patiënten en cliënten steeds beter en meer voor zichzelf zorgen. De gezondheidszorg kan dat bevorderen, bijvoorbeeld door innovaties op het gebied van zelfzorg en door combinaties met werk, wonen en welzijn. Preventie van zorg draagt bovendien bij aan het voorkomen van veel zorgkosten. De sterke focus op zorg leidt dus paradoxaal genoeg tot minder grip op de kwaliteit en de kosten ervan. Er is meer visie nodig op zorg en volksgezondheid, waarbij dat laatste veel meer te maken heeft met het zorgen dat mensen participeren en zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen dan met het overnemen van alle zorg.

Dat vraagt in de tweede plaats wel om een relativering van de zogenaamde keuzevrijheidsparadox. Niet alle patiënten en cliënten kunnen, willen en zullen namelijk voor zichzelf zorgen en kiezen. Sommigen nemen informatie tot zich en kunnen diensten vergelijken op de beste prijs en kwaliteit. Veel patiënten kunnen dat echter niet zelf. Dat vraagt dus om realisme en nuance. Daar waar patiënten keuzes kunnen maken kan de markt meer zijn werk doen dan in sectoren waar patiënten in hoge mate afhankelijk zijn van hulpverleners, familie of anderen. Dit leidt tot een ordening van de zorg waarin zelfmanagement groter wordt, zorginstellingen zich specialiseren in waar ze goed in zijn, en buurtzorg ontstaat dichtbij mensen in de wijk die ziekenhuizen ontlast. Dit moeten communicerende vaten in het zorgsysteem zijn.

Om dat te bereiken moeten we afstappen van het dogmatische en dichotome denken dat ofwel de markt ofwel de overheid deze ontwikkeling moet sturen. Beide voorzien ons van middelen om de kwaliteit van zorg en de regie over het eigen leven te optimaliseren op een zo doelmatig mogelijke wijze. Ze zijn echter niet beide altijd passend. Het alsmaar transparanter maken van het werk van zorgprofessionals is bijvoorbeeld ridicuul. Meer meten is niet altijd meer weten. Het leidt tot een informatieparadox die de patiënt al helemaal niet helpt in het maken van keuzes. Ervaringskennis van patiënten kan tot beter onderbouwde keuzes in de zorg leiden dan de oneindige roep om evidence based beleid.

Het boek Duurzame gezondheidszorg. Visies en praktijkervaringen laat zien hoe deze paradoxen doorbroken kunnen worden, opdat een nieuwe ordening van de gezondheidszorg kan ontstaan die ervan uitgaat dat patiënten zelf verantwoordelijkheid dragen waar dat kan en dat er gezorgd wordt waar dat moet.

Zie ook http://www.kimputters.nl/