woensdag 16 december 2009

De Digitale Verbreding, uitgave 13, van 16 december 2009


Deze dertiende uitgave zit weer boordevol berichten en nieuws, volgens het bekende stramien. U kunt het hele nummer doorscrollen naar beneden, maar ook een of enkele items kiezen door de link te volgen die de titel ervan geeft.

Attentie: Het NVAZ-secretariaat is van maandag 21 december tot en met 3 januari gesloten. Vanaf maandag 4 januari is het secretariaat weer geopend.

Actuele inhoudelijke verslagen

Algemene Ledenvergadering NVAZ op 24 november 2009
Rubricering aandachtspunten leden
EMC jubileumsymposium op 12 november 2009
Herfstcongres over kanker op 28 november 2009

Column door Huib van den Doel: ‘De in het verleden behaalde resultaten en de toekomst...’

Berichten uit het veld

Laatste nieuws over Bodemprocedure
Extra plaatsen en kwaliteitszorg bij Urtica De Vijfsprong, Vorden (Gld)
Groot succes Open Dag OlmenEs (Applescha, Fr)
Raphaëlstichting (Schoorl, NH) tekent autismeconvenant, en koopt centraal biologisch-dynamische voeding in
Nieuwe Zon Magazine en Startnotitie organisatieontwikkelingen van Zonnehuizen
Vergelijking verzekeringspolissen 2010
Zorgprogramma voor vrouwen met kanker
Behandelcentrum (Polikliniek) voor Integratieve Geneeskunde
Bezoek aan Moskou

Boeken

Over verbinding in de zorg
Werk maken van je vitaliteit

Aankondigingen

Omslag ontmoetings- en werkdag, op 15 januari 2010
Conferentie medische sectie, op 13 februari 2010
Symposium Waardig oud worden: Menselijke ontwikkeling, ook in de laatste levensfase, op 8 maart 2010

Strategisch nieuws t/m 1 december 2009

Antroposofische en complementaire zorg
Algemeen
Eerstelijnszorg
Instellingen
Verpleeg- en verzorgingshuizen
Gehandicaptenzorg
GGZ
Ter lering en vermaak

Verslag Algemene Ledenvergadering NVAZ


Verslag Algemene Ledenvergadering NVAZ
d.d. 24 november 2009

Onderstaand het verslag dat gemaakt is van de ALV op 24-11-2009. Bewust is ervoor gekozen om – gezien het belang van het moment – het verslag hiermee vrijwel onverkort in De Digitale Verbreding op te nemen. Enkele details, onder meer de opmerkingen in de rondvraag, zijn hier weggelaten. Het volledige verslag wordt in concept aan de leden toegestuurd en zal in de voorjaarsvergadering worden vastgesteld.

Welkom en introductie

Voorzitter dhr. Bert Vroon heet de aanwezige leden welkom. Welkom geheten wordt met name ook prof. Hans Reinders, speciaal genodigd in verband met de presentatie van de resultaten van de Lievegoed Leerstoel.

Ter introductie leest de voorzitter een vertaling van het gedicht ‘Stufen’ van Hermann Hesse:

Zoals iedere bloei verwelkt en iedere jeugd
voor de ouderdom wijkt,
zo bloeit ook iedere wijsheid op en iedere deugd
tot hun tijd gekomen is, want het kan niet eeuwig duren.
Zo moet het hart bij iedere levensroeping
bereid zijn afscheid te nemen
en opnieuw te beginnen,
om zich moedig en zonder treuren
in andere, nieuwe verbindingen te begeven.
Maar bij ieder nieuw begin
woont een engel in
die ons beschermt en die ons helpt te leven.
Wij moeten blijmoedig ruimte na ruimte doorschrijden,
en aan geen mogen wij vastklampen.
De wereldgeest zal ons niet binden en verengen.
Hij zal ons fase na fase omhoogheffen en verruimen.
Nauwelijks zijn wij in een levenskring thuis
en door en door ingeburgerd,
er dreigt alweer indutten.
Alleen wie tot opbreken bereid is en op weg te gaan,
kan zich aan een verlammende gewenning ontworstelen.
Zelfs wellicht nog in het doodsuur
zullen nieuwe ruimten ons weer jong maken.
De roep van het leven aan ons zal nooit eindigen.
Welaan dan hart, neem afscheid en blijf gezond.

Dit gedicht is passend bij het huidige moment in de korte biografie van de NVAZ, waarbij een moeilijke periode wordt afgesloten, en opnieuw een visie en perspectief voor de toekomst geformuleerd kunnen worden.

Reeds een half jaar na het samengaan van de activiteiten van HPV en FAG in de NVAZ, zoals juridisch, financieel en organisatorisch vormgegeven door het Oprichtingsbestuur – niet zijnde het (huidige) sinds september 2007 opererende bestuur – rezen aanzienlijke financiële problemen. De organisatorische NVAZ-werkelijkheid en de contributiekracht van de leden waren volledig uit balans. De NVAZ was simpelweg in die vorm niet financierbaar.

Dat de NVAZ nog bestaat is mede te danken aan de hulp in financiële zin van enkele grote instellingen. Het personeel kon met inzet van een detacheringconstructie worden ondergebracht bij Zonnehuizen, hierdoor kon de continuïteit gewaarborgd blijven. Bij alle moeilijkheden is de overtuiging blijven bestaan dat de antroposofisch geïnspireerde zorg, met een omvang van ± 1% van de totale zorg in Nederland, over een unique selling point beschikt en dat het toch niet zo mag zijn dat de bundeling tot een herkenbaar gezicht en aanspreekpunt verdwijnt. Sinds de aanvang zijn de contributiebijdragen met in totaal zo’n 20% teruggebracht.

Inspiratie puttend uit de antroposofische identiteit kunnen naar de toekomst toe vier kernthema’s worden onderscheiden:

1. Communicatie; zichtbaar worden van een herkenbare identiteit

2. Onderzoek; verhelderen wat antroposofisch geïnspireerde zorg inhoudt

3. Kwaliteit; zichtbaar maken, onderzoeken: is kwaliteit van antroposofisch geïnspireerde zorg zichtbaar te maken in de huidige gangbare modellen, of moet een extra instrument worden ontwikkeld?

4. Lobbyen; proactief invloed uitoefenen op de overheid met als doel: maximale beschikbaarheid van therapieën en medicijnen, zo mogelijk btw-vrij

Voorgesteld wordt om niet uitgebreid in te gaan op de negatieve ontwikkelingen van de NVAZ tot nu toe, deze zijn voldoende in de stukken te lezen. De voorzitter hecht er waarde aan om deze periode af te sluiten en met name constructief naar de toekomst te kijken. Dat is ook de reden dat later in de vergadering het woord aan de leden is om aan te geven wat de speerpunten voor beleid moeten zijn.

Goedkeuren van het Jaarverslag 2008

Voor een compleet beeld van de gebeurtenissen is ook het jaarverslag 2007 meegezonden. Het jaarverslag 2008 is met name geschreven voor onszelf, het is geen verslag om trots mee naar buiten te treden. Het geeft met name het georganiseerde onvermogen weer dat helaas de overhand had. Het financieel jaarverslag als onderdeel is reeds goedgekeurd in de Ledenraad op 13 juni 2009. Hierbij wordt door de vergadering aan het Jaarverslag 2008 in zijn geheel goedkeuring verleend, informeel door de Algemene Ledenvergadering, formeel door de Ledenraad, ter vergadering vertegenwoordigd door vijf leden.

Wijziging van de structuur van de NVAZ

Voorgesteld wordt het bestuur te mandateren al het nodige te doen om tot een wijziging van de statuten te komen overeenkomstig de voorgenomen structuurverandering. Hierbij zal de Ledenraad worden opgeheven, en zal daarvoor in de plaats een Algemene Ledenvergadering in de statuten worden opgenomen.

Ter introductie wordt de achtergrond van dit voorstel samengevat. Deze is gelegen in het gegeven dat de constructie met bestuur en ledenraad niet goed werkte. Er ontstond ongewild een concurrerende verhouding en negatieve energie. Bovendien werd de ontmoeting met de leden gemist, deze waren niet alle in de Ledenraad gerepresenteerd. De Ledenraad heeft reeds formeel met het voorstel tot structuurverandering ingestemd in zijn vergadering van 13 juni 2009. De vormgeving van het stemrecht zal voor de nieuwe structuur nog worden uitgewerkt. Formeel is de Ledenraad nog de bevoegde instantie in overeenstemming met de vigerende statuten.

Het onderwerp komt terug in de voorjaarsvergadering 2010 van de ALV.
De vergadering stemt in met de voorgestelde structuurwijziging en procedure.

Vaststellen begroting 2010

Ten aanzien van de begroting wordt het volgende toegelicht:

Vermoedelijk zal het jaar 2009 weer met een licht positief resultaat kunnen worden afgesloten. Er zal de komende jaren echter nog een negatief eigen vermogen afgebouwd moeten worden, hetgeen nog 3 à 4 jaren in beslag zal nemen. Positief was dat in 2008 de toenmalige HPV-leden zich bereid hebben getoond samen de kosten van Lectoraat, Leerstoel en overige onderzoeksactiviteiten te blijven dragen, hetgeen de begroting NVAZ heeft ontlast.

De voorgestelde begroting 2010 – met een krimp van 10% ten opzichte van 2009 – laat een ondergrens zien, datgene wat minimaal nodig is om De Digitale Verbreding in de huidige vorm en de meest noodzakelijke projectondersteuning te kunnen realiseren. We zijn in de magere jaren van de vereniging; het zou wenselijk zijn wanneer op termijn meer ingezet kan worden op basis van wat de vereniging wil ten aanzien van de genoemde kernthema’s.

In de begroting 2010 is de Leerstoel tot 01-09-2010 opgenomen. In de voorjaarsvergade­ring zal de discussie gevoerd en het besluit genomen worden over een mogelijk vervolg, waarvoor dan ook een aanvullende begroting vastgesteld moet worden.

De huidige financiering van het Lectoraat gaat tot eind 2010. De Lector zal gevraagd worden in de voorjaarsvergadering een presentatie te geven; ten aanzien van de Lectoraat zal in de najaarsvergadering een besluit genomen worden over een mogelijk vervolg.

Ten slotte wordt de begroting NVAZ 2010 in de vergadering formeel vastgesteld door de Ledenraad.

De overige aanwezigen spreken zich namens de betreffende leden informeel instemmend uit ten aanzien van de begroting 2010.

Presentatie Bernard Lievegoed Leerstoel

Zoals bekend wordt vanuit de NVAZ door de voormalig HPV-leden de Bernard Lievegoed Leerstoel aan de Vrije Universiteit van Amsterdam gefinancierd. Deze loopt af per 01-09-2010, waarmee in de begroting rekening is gehouden.

In de Algemene Ledenvergadering van voorjaar 2010 zal de vraag aan de orde worden gesteld of de Leerstoel toch moet worden voortgezet tegen een overeenkomstige contributieverhoging.

Vooruitlopend op de te voeren discussie is prof. Hans Reinders, houder van de Leerstoel, uitgenodigd om ter vergadering een presentatie te geven over de Leerstoel. Dit gebeurt aan de hand van de recent verschenen publicatie ‘De kunst van het zorgen’, waarvan aan alle deelnemers een exemplaar wordt uitgereikt. Daarbij worden fragmenten vertoond van een film die ter gelegenheid van het onderzoek werd gemaakt.

De kracht van het boek ligt erin dat het niet de zoveelste publicatie is die over de betekenis van verbinding handelt, maar dat vooral concreet beschreven wordt hoe verbinding in zijn werk gaat. De gedachtegang erachter is dat de kwaliteit van zorg in werkelijkheid met de huidige instrumenten zoals het HKZ-certificatieschema niet te meten is. Met behulp van een andere discipline – in dit geval de culturele antropologie – wordt in dit onderzoek de kwaliteit niet gemeten, maar vanuit deelnemersperspectief beschreven. Beoogd wordt om hierop voortbordurend een model te ontwikkelen als alternatief voor instrumenten als HKZ, om kwaliteit van zorg op een andere wijze toch weldegelijk vergelijkbaar te maken. In plaats van in getallen wordt kwaliteit hierbij in beelden weergegeven.

Het gaat daarbij niet in de eerste plaats om de antroposofische identiteit van de zorg, maar om zichtbaar te maken waar het überhaupt in de langdurige zorg werkelijk om gaat. De echte dragende kracht van kwaliteit in dit type van zorg is met name de relatie tussen de zorgende en de cliënt. Er is bewust voor gekozen om het boek bij een reguliere uitgever uit te brengen.

Dit onderzoek is een eerste vrucht van de Lievegoed Leerstoel. Er lopen nog een vijftal projecten, nog twee projecten liggen in het verschiet.

Vanuit Inspectie, een zorgverzekeraar en het ministerie wordt deze ontwikkeling met belangstelling gevolgd. Er liggen voor de komende jaren voor dergelijk onderzoek – waarbij het om maatschappelijk uiterst relevante onderwerpen gaat – veel kansen.

In de ALV voorjaar 2010 zal aan de hand van een notitie de vraag naar een mogelijk vervolg van de Lievegoed Leerstoel aan de orde worden gesteld.

De leden aan het woord over de NVAZ

In een dynamische werkvorm worden ten slotte de aanwezige leden uitgedaagd zich te uiten over de speerpunten van beleid en taken voor de toekomstige NVAZ. Dit gebeurt in groepjes van drie leden, bij voorkeur dezelfde sector vertegenwoordigend. Gevraagd wordt om ten aanzien van de in de introductie genoemde vier kernthema’s aan te geven wat de beleidsvoornemens van de NVAZ zouden moeten zijn. Het resultaat zal onverkort in De Digitale Verbreding worden weergegeven. Het bestuur zal zich over de resultaten buigen en gemotiveerd aangeven wat wel en wat niet in een nieuw te formuleren beleidsplan voor 2010 e.v. wordt overgenomen.

Sluiting

Met dank aan ieders aanwezigheid en bijdrage sluit de voorzitter na de rondvraag ten slotte de vergadering.

Verslag: Maarten Michiel Mahler

Rubricering aandachtspunten leden

N.a.v. de ALV NVAZ 26 november 2009

Algemeen

  • NVAZ …………. (verbinding) fourageplaats, ontmoetingsplaats voor alle verschillende vormen van antroposofische zorg.
  • De medische beweging tot één maatschappelijk beleidsinstrument verenigen - zoals de Sektion dat “naar binnen” als opgave heeft.
Kwaliteit

  • Kwaliteitsontwikkeling
    • Maatschappelijke relevantie
    • Explicitering van de zorg → vanuit pat. perspectief
  • Het maken van standaarden van behandeling en verwijzing naar antroposofische therapieën binnen antroposofische therapeutica op landelijk niveau.
  • Kwaliteitsontwikkeling - beschrijving / presentatie.
Onderzoek

  • Resultaten A. zorg zichtbaar maken
    • → onderzoek
    • methode zichtbaar / overdraagbaar maken
    • voor (1), (2), (3)
  • NVAZ als Ontwikkelacademie voor gezamenlijke ontwikkeling gecombineerd met medisch-pedagogische ontwikkeling.
  • gerichte perspectieven, de afzonderlijke therapeutische disciplinair overstijgend, als een basisopleiding voor de NVAZ participant breed, niet alleen gericht harde cijfermatige kant, maar ook de beelden en interactuele aspecten.
  • NVAZ als jaar …. voor onderzoek in de praktijk van de cure, care en eerstelijnsgezondheidszorg
  • Het zichtbaar maken van de zorg van antroposofische therapeutica in de vorm van een kosten en baten analyse. Hypothese is dat antroposofisch zorg preventief werkt en op lange termijn financieel gunstig is.
PR en communicatie

  • Belangenbehartiging / profileren
    naar buiten de NVAZ:
    * wettelijke kaders
    * zorgverzekeraars
    * “koepelfunctie” ook voor beroepsverenigingen
    facilitering → naar binnen de NVAZ
  • Zoeken naar een “vertaling” van de bron van waaruit je werkt, zodat je herkiesbaar bent vanuit je antroposofische bron en tegelijk een voor de mensen herkenbaar “product” neerzet.
    De tijdgeest maakt dat de mensen het makkelijk oppakken en zoeken.
    We kunnen nu ... & vrijmoediger mee naar buiten treden (niet sektarisch meer).
  • Maatschappelijk zichtbaar worden, ook in gremia de zorgverzekeraars, VWS en koepels. Dit is taak van NVAZ (Vooral 1e lijns zorg van belang).
  • NVAZ voortouw. Communicatie naar overheid, verzekeraars etc. Zowel voor:
    • 1e lijn (1)
    • voor cure (2)
    • voor care (3)
  • Verbinding tussen (1), (2) en (3)
  • Leren kennen van elkaar
  • Loketfunctie voor burgers en media
  • PR coördineren voor (1), (2), (3) faciliteren, delen van expertise

Marketing

  • Ontwikkelen van antwoorden op ontwikkelingen in de eerste lijn zoals bijv. de zorgketens. NVAZ zou hierin vooral moeten coördineren, expertise vanuit niet eerste lijn zou hierbij ingebracht kunnen worden.
  • Hoe bereik je jonge mensen van je beroepsgroepen. Hoe aansluiting maken.
    Multidisciplinaire aanpak is waardevol.
  • Publicitaire aandacht zoeken, elk feit aangrijpen om positieve aandacht te geven.
    Zichtbaar maken van antroposofisch geïnspir. zorg zal het leidende thema moeten zijn.
  • Belangenbehartiger en marketier naar externe (strategische) actoren
    waaronder verzekeraar, overheden, inspectie, maatschappelijke gremia.
  • En het vermarkten van deze antroposofische therapieën in de samenleving.
  • Het leggen van verbindingen in het maatschappelijk veld met collega zorgaanbieders en inkopers, instituties waardoor een “open gesprek” een aanvulling van expertise deskundigheid ontstaat en het delen van problemen.
  • In één stroom de eigen binnenwereld en de erkenning van de kwaliteit (als resultaat van de werkzaamheid van uit de binnenwereld) in de buitenwereld verzorgen.
  • Sterker maken voor de maatschappelijke erkenning van niet BIG geregistreerde beroepen.

Zorgverzekering

  • Antroposofische therapieën opgenomen in basispakket zorgverzekeraar.

Verslag symposium Edith Maryon College op 12 november 2009

.
‘Hoe maak ik het verschil? Een beroep op ontwikkelen – verbinden – verantwoorden – ondernemen’ was de titel van jubileumsymposium van het Edith Maryon College op 12 november 2009 in Zeist. Dit expertisecentrum voor opleiding en professionaliteit in zorg en hulpverlening werd najaar 2006 opgericht en operationeel in september 2007.

Het jubileum van het 25-jarig bestaan betrof het moment dat de gezamenlijk opleidingen in de heilpedagogie en sociaaltherapie hun officiële erkenning kregen: eerst als Z-opleiding, later als 2e kans-opleiding en tegenwoordig als SPW-opleiding, daarmee de omschakeling makend van het ministerie van Volksgezondheid naar het ministerie van Onderwijs. Bij de fusie van het Heilpedagogisch Verbond met de Federatie Antroposofische Gezondheidszorg, waardoor in 2007 de NVAZ ontstond, verzelfstandigden deze opleidingen zich, en dat werd het Edith Maryon College (EMC).

Het EMC richt beroepsonderwijs in ‘waarbij vakmatige en persoonlijke ontwikkeling hand in hand gaan. Ze hanteert daartoe een opleidingsstijl waarin authenticiteit, reflectievermogen en het eigen ondernemersschap centraal staan.’

Nieuwe opleidingsvisie

Belangrijk onderdeel van het symposiumprogramma was de presentatie van de nieuw geformuleerde opleidingsvisie, het boekje ‘Opleiden binnen EMC – kijkrichting en inrichting’. Dit werd geschreven door Erna Trouw, beleidsmedewerker van het EMC. Alma Kerling, directeur Onderwijs domein Mens en Maatschappij ROC Mondriaan, nam dit visiedocument in ontvangst.

Daarvoor had opleidingsdirecteur Bernard Heldt verteld uit de geschiedenis van de gezamenlijke opleidingen en over wat het Edith Maryon College tegenwoordig te bieden heeft. Zowel beginnende studenten als ook ervaren professionals kunnen er terecht voor een breed scala aan opleidingen, training, coaching en loopbaanondersteuning. Zowel op MBO-, HBO- als postacademisch niveau.

Men richt zich op de professionele beroepsuitoefening en werkt in partnerschap samen met collega-opleidingen en trainers in het veld van de antroposofische gezondheids- en welzijnszorg. Voor de beroepsopleidingen werkt het Edith Maryon College samen met ROC Mondriaan in Den Haag.

Ook het verleden kwam aan bod. Bernard Heldt zelf trad aan in 1986, kort na de officiële erkenning tot Z-opleiding. In de zaal zat Jan Vervoort die een rol heeft gespeeld in het erkenningsproces van destijds; hij werd door de spreker kort naar voren gehaald en in de bloemetjes gezet.

Erna Trouw deed daarna uit de doeken wat de kern is van het visiedocument dat zij heeft geschreven. Zij ging in op de ontstaansgeschiedenis en verder vooral op de vier elementen ontwikkelen, verbinden, verantwoorden en ondernemen, die ook in de titel van het symposium waren opgenomen. Dat zijn de kernwaarden waardoor de geboden opleidingen worden gekenmerkt. Het boekje ‘Kijkrichting en inrichting’ kan trouwens gedownload worden van de website van het Edith Maryon College (http://www.maryoncollege.nl/).

Opleidingscoördinator Alexandra Buijsman wist vervolgens de voltallige Rafaëlzaal van Zonnehuis Stenia, met zo’n tachtig mensen, in beweging te brengen. Een zevenvoudige oefening had zij in gedachten, maar de kring van aanwezigen was daarvoor te groot en moest in tweeën opgedeeld worden. Ook de oefeningen zelf bleken in zo’n grote groep niet eenvoudig uit te voeren, zodat men na een uur driftig proberen pas tot het vierde stadium was gekomen. Die leverden wel een schat aan ervaringen op, waarover het daarna goed uitwisselen en evalueren in kleine groepjes was. De ervaringen bleken zo verschillend als er aanwezigen waren.

Verbinding en ontwikkeling

Het laatste deel van het jubileumsymposium was voor Hans Reinders van de Bernard Lievegoed leerstoel. Hij hield de afsluitende lezing. Hij putte daarbij uit de ervaringen opgedaan bij het onderzoek dat geleid heeft tot het boek ‘De kunst van het zorgen’ van Karin Wuertz en hemzelf. Als hoogleraar ethiek in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking hechtte hij bijzonder veel waarde aan de twee begrippen ‘verbinding’ en ‘ontwikkeling’. Hij constateerde dat in de zorg de rol van begeleiders onontbeerlijk is om te bemiddelen tussen deze twee elementaire menselijke vermogens en opgaves.

Hij noemde dit onderzoek vrij uniek, omdat in de ethiek altijd wel veel belangstelling is voor de rol van de relatie, maar dat die zelden een concrete inhoud krijgt. Ethiek wordt daarmee niet alleen iets theoretisch wat je wel of niet kunt doen, nee, het laat zien wat er in de praktijk werkelijk gebeurt en wat daarin al als werkzaam is ondervonden. En dat dankzij de expertise van een andere discipline dan de ethiek, de culturele antropologie, waarmee zij zelf dus verbinding legt.

Zo bleek volgens Reinders ook het onderwijsconcept in het visiedocument te werken. Hij hield een pleidooi om het kwaliteitsbeleid in de uitwerking van het onderwijsconcept verder handen en voeten te geven. Ontwikkeling en verbinding vervullen een cruciale rol, door de verbinding met zichzelf, de ander en de omgeving in dienst te stellen van de ontwikkeling van de zorgvrager en de zorgverlener.

Betekenis van antroposofie

Hans Reinders zei tevens behartenswaardige dingen over de relatie tussen de opleidingen en de betekenis die antroposofie voor de betrokken medewerkers heeft. Hij baseerde zich op het onderzoekswerk dat Annemieke Bijman in het kader van de Lievegoed leerstoel heeft verricht. Zegt het profiel van antroposofische medewerkers iets over de richting waarin de opleidingen zich moeten ontwikkelen om die kansen te benutten? Van oudere, ervaren medewerkers kreeg hij vaak te horen krijgen dat nieuwe medewerkers nauwelijks belangstelling voor antroposofie hebben. Dit werd echter door Hans Reinders ontzenuwd. Het is veel meer een kwestie van tijd en persoonlijke ontwikkeling, dan dat jonge medewerkers geen inspiratie vinden in de antroposofie. Integratie van werk en opleiding, dat is wat jonge mensen zoeken. En om werkelijk tot die situatie te komen, zal er aan beide zijden nog het nodige geïnvesteerd moeten worden.

Michel Gastkemper

Verslag Herfstcongres over kanker op 28 november 2009


Driehonderd mensen waren op 28 november 2009 naar het Geert Groote College te Amsterdam toegestroomd voor het ‘Herfstcongres over kanker’, georganiseerd door Jelle van der Schuit (muziektherapeut), Jeannette van der Schuit (huisarts) en Xander Koesen-York (spraaktherapeut). Drie eerdere congressen waren hieraan voorafgegaan, op kleinere schaal, over de kunstzinnige therapieën zelf, over burn-out en over ademhaling, bronchiale astma en hyperventilatie. Van dit laatste congres is een boekje in de reeks ‘Gezichtspunten’ verschenen, namelijk ‘Ademen en ademhalingsproblemen’ van Jaap van de Weg.

Voor 2009 was gekozen voor het thema kanker. Omdat het zo’n algemeen thema betrof, werd besloten om dit congres open te zetten voor alle werkers in de gezondheidszorg. Met als gevolg een uitverkocht huis.

Christa van Tellingen

Arts Christa van Tellingen was de eerste spreekster, op de vrijdagavond. Met behulp van een paar prachtige foto’s op het scherm schetste zij een helder beeld van de maretak en waarom deze plant verwerkt kan worden tot een geëigend hulpmiddel tegen kanker. Zij onderscheidde vier niveaus waarop dit middel bij de mens werkzaam kan worden, analoog aan wat er in de Bolk’s Companion over wondgenezing (waarvan zij mede-auteur is) uiteengezet wordt. Haar verhaal was voor een niet-arts goed te volgen dankzij haar heldere opbouw en beeldende betoogtrant. Het karakteristieke van de plant kwam duidelijk naar voren, evenals de werking die het heeft op de mens.

Is het met de reguliere kankerbehandeling, met operatie, chemotherapie en bestraling, vooral zaak de groei van zieke cellen te remmen, deze op te lossen en te verwijderen, met de maretakbehandeling wordt het zelfgenezend vermogen van de mens aangesproken, waardoor de onterechte groei wordt geremd en verminderd, en de vitaliteitskrachten opnieuw in het lichaam worden geïntegreerd.

Maurice Orange

De volgende ochtend stond de Nederlander Maurice Orange achter het spreekgestoelte. Hij verving de zieke Bart Maris, de in Duitsland werkzame gynaecoloog. Zelf is hij als arts verbonden aan de Park Attwoord Clinic in Engeland, waar hij patiënten met maretakpreparaaat behandelt. Zijn bijdrage was gebouwd op een sterk inhoudelijke component, met veel wetenschappelijke gegevens.

Oorspronkelijk was het doel van de reguliere kankerbehandeling om alle zieke kankercellen blijvend uit te roeien; inmiddels is gebleken dat dat onmogelijk is, want er kan altijd een rest overblijven, die na jaren de kop weer opsteekt. Een behandeling met een maretakpreparaat zou waarschijnlijk alleen afdoende zijn als je in het prille stadium van de ziekte ermee begint. Maar kankercellen kunnen al heel lang in het lichaam bezig zijn zonder opgemerkt te worden. Wanneer eenmaal de diagnose kanker wordt gesteld, is de ziekte meestal al zo ver voortgeschreden dat een rigoureuze reguliere kankerbehandeling noodzakelijk wordt. Noemde Steiner in zijn tijd koorts het belangrijkste genezende middel tegen kanker, sinds de jaren zestig en zeventig blijkt dit gegeven niet meer in de gehele antroposofische gezondheidszorg als belangrijkste voorwaarde voor verbetering of genezing te worden beschouwd.

Karel Jan Tusenius

De derde en laatste spreker op dit herfstcongres was de internist Karel Jan Tusenius uit Bilthoven. Een symposium tien jaar geleden in Amsterdam gaf hem aanleiding tot een samenwerking met een onderzoeker van de Universiteit van Maastricht. Hieruit zijn sindsdien de nodige wetenschappelijke publicaties voortgekomen die de werking van het mistelpreparaat (mistel = maretak) aantonen, vooral op het gebied van de apoptose. Apoptose is de interne opruiming van cellen door middel van celdood, wanneer deze cellen niet meer naar behoren functioneren. Dat leidt tot de gewenste selectieve vernietiging van cellen, dus niet inclusief de gezonde. Dit zou ook een ‘organische vernietiging’ van alleen de zieke cellen genoemd kunnen worden.

De wetenschappelijke begeleiding van dit soort onderzoek is voor Karel Jan Tusenius van groot belang. Zo ging hij kort in op de omstreden hyperthermiebehandeling in Keulen, waarbij de lokale lichaamstemperatuur bij de tumorhaard kunstmatig verhoogd wordt. Hij vond die onverantwoord, gezien de hoge onverzekerde kosten en het lage aantal wetenschappelijk goed uitgevoerde onderzoeken met duidelijk resultaat.

Gedurende de hele zaterdag waren er maar liefst achttien workshops. Drie verschillende daarvan konden in de loop van de dag worden bezocht. Dat bood een brede kijk op de diverse mogelijkheden om een kankerpatiënt ondersteuning te bieden. Meteen werd ook al het Herfstcongres volgend jaar aangekondigd, op 26 en 27 november 2010, dat ‘slaapproblemen’ als thema zal hebben.

Michel Gastkemper

Column: ‘De in het verleden behaalde resultaten en de toekomst...’ door Huib van den Doel

.
Bekend is de wettelijk verplichte waarschuwing bij het aanbieden van financiële producten: “De in het verleden behaalde resultaten zijn geen garantie voor de toekomst”. Dit geldt ook het werk van de antroposofische koepels die begonnen zijn als “Federatie Antroposofische Gezondheidszorg” en die nu voortgezet worden als “Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders”. Voor beide koepels heb ik gewerkt: bij de FAG als voorzitter en bij de NVAZ als krantenman. Mijn reguliere werkzaamheden voor de laatste koepel lopen ten eind op 1 januari a.s., en dit is mijn ultieme column die ik bij het door mij verzamelde, gesystematiseerde en becommentarieerde nieuws placht te voegen. Meer een toegift.

Ik begon voor de Antroposofen te werken in 1977, toen er door de Vrije scholen een congres werd georganiseerd over de vrijheid van onderwijs, en men behoefte aan een externe keynote-speaker. Op aanbeveling van Wouter de Gans en Arnold Henny (die mij goed kenden als directeur van éen van de Landelijke Pedagogische Centra) werd ik dat. Het congres was ook voor mij een daverend succes. Bij die gelegenheid noemde Bernard Lievegoed mij “mijn zoon”, en dat ben ik sindsdien gebleven. Interessant was ook dat zich onder mijn gehoor ook een Kamerlid bevond, ene Neelie (Smit-)Kroes, die mij prees als een “verademing” en zich dankbaar toonde met de getoonzette presentatie van de vrijheid. Zoiets was welkom in een tijd dat de minister Van Kemenade bezig was met een staaltje van staatspedagogiek.

Later, toen de VVD’er Pais op het punt stond minister van onderwijs te worden en een staatssecretaris van CDA-huize nodig had, werd ik daarvoor gevraagd op aanbeveling van Neeli Kroes en Nel Ginjaar-Maas. Ik ben het niet geworden doordat mijn lieve echtgenote mij voor deze ramp heeft behoed. Maar het vrijheidsideaal is bij me gebleven. Na het onderwijs kwam de gezondheidszorg bij de Nationale ZiekenhuisRaad en later bij ‘s Heeren Loo. Al die tijde ben ik onderdeel geweest van hét bewijs voor de effectiviteit van de antroposofische geneeswijze: mijn eeneiige tweelingbroer, geheel allopathisch behandeld, kreeg een dubbel herseninfarct en is nu zwaar gehandicapt, terwijl ik met exact dezelfde erfelijke aanleg de zegeningen heb mogen ontvangen via wijlen internist Diederik Houwert, die ik toen mijn “lijfarts” noemde. Na mijn VUT werd ik gevraagd voor het voorzitterschap van de FAG en voor de Raad van Toezicht van wat toen begon als de Bernard Lievegoed Kliniek. De FAG had net een geslaagd congres achter de rug dat handelde over therapievrijheid; bij de LievegoedKliniek was men tè vrij waardoor men dreigde het lot van de Zeylmanskliniek te volgen, wat verhinderd moest worden. Beide initiatieven leken erg op wat men in beleidstermen “een kruiwagen met kikkers” noemt. Toen kwam er ook nog in de gezondheidszorg een serie bewindslieden, die, naar het voorbeeld van “staatspedagogiek” een nieuwe vorm van staatsgezondheidszorg wilden bedrijven. Net doen alsof je niets kan helpen en of alle zware pieten ver buiten het ministerie en het parlement zijn gezeteld, en intussen de touwtjes steeds strakker aanhalen.

Dat werd een steeds grotere ramp voor de complementaire zorg. Aanvankelijk hadden de antroposofische zorgvoorzieningen het voordeel dat veel ambtenaren op WVC (later VWS) en ook inspecteurs kickten op het antroposofische zorgconcept. In de tijd, dat ik nog in de reguliere zorg werkzaam was, sleepte ik al heel wat beleidsmakers mee op werkbezoek naar Scorlewald, om te laten zien en voelen wat ideale zorg eigenlijk inhoudt. In mijn laatste werkverband bij ’s Heeren Loo probeerde ik zelfs bepaalde antroposofische-zorgprincipes, in de praktijk in te voeren. Het concern gedoogde dat, omdat een aantal denk- en werkvormen in de heilpedagogie een productief zorgmodel vormden voor verstandelijk gehandicapten dat een visie laat zien over de zin van het gehandicapt zijn en de wederkerigheid tussen medewerker en cliënt.

Maar ineens kwam er een nieuwe CDA-minister voor volksgezondheid: Ab Klink. Deze man is zeer intelligent en had al gauw door dat je alleen maar de baas kunt worden van die gigantische tak van zorg, als je jezelf omschoolt tot epidemioloog. Zo iemand heeft het natuurlijk niet alleen over vaccinaties (al erg genoeg) maar meet het geld binnen de collectieve middelen naar de maat van het rendement, dat wil zeggen: de nationale en globale winst en verlies van gezondheid, uitgedrukt in levensverwachting. Ik had al eens – ver voordat ik bij de antroposofen kwam werken – uitgerekend dat slechts éen kwart (met een beetje creatief boekhouden de helft) van het bestede geld aan gezondheidszorg leidt tot daadwerkelijke gezondheidswinst. Ik ga die som nu niet over doen, en volsta ermee te zeggen dat de rest van geld wordt besteed aan de manier waarop dokters, instellingen en cliënten met gezondheidszorg willen omgaan. Ik houd er nog steeds lezingen over. Geld verdelen in de zorg is dan een kwestie van keuze hoe je met die cultuur wilt omgaan.

Nu kom ik weer terug bij Neelie Kroes en haar voorlaatste portefeuille “mededinging”. Immers, er moet vrijheid van mededinging zijn in de zorg. Als er een pot met geld te verdelen valt moet niet overheid (de Volksvertegenwoordiging en de Bewindslieden) de keuze gaan bepalen volgens éen eenzijdige manier van denken. Als er schaarste van middelen is, geldt die voor alle “soorten keuzes”, die ik met Hugo Verbrugh graag “paradigma’s in de zorg” noem. Het FAG-congres in 2005 heeft aangetoond dat de antroposofische zorg in verschillende paradigma’s kan scoren, ook gemeten in epidemiologische begrippen. Als het gaat om “QALY’S”(Quality Adjusted Life Years, iets waar epidemiologen gek op zijn) scoort de antroposofie het best, zo werd door middel van onderzoek aangetoond!

In mijn laatste FAG-jaar heb ik voorgesteld om de inzet van de antroposofische zorg weer terug te brengen tot de eis van therapievrijheid, en vervolgens Mw. Neelie Kroes te vragen de Nederlandse overheid tot de orde te roepen als deze probeert een aantal paradigma’s op het gebeid van de complementaire zorg de nek om te draaien – of ernstig tegen te werken. Ik ben daarvoor zelfs een keer afgereisd naar Brussel om dit met ambtenaren daar te bespreken, die er wel oor naar hadden.

Maar ik liep al te veel naar mijn FAG-einde om dit idee handen en voeten te kunnen geven. Dit hing ook samen met de neiging van de meeste FAG-leden om naar hun eigen vrijheid te kijken en hun “good practise”. Je had soms het gevoel tegen de ‘kaai’ te vechten. Het denken vanuit een “zero-optie” (beginnen met niets en dan bedenken wat je nodig hebt) was een te moeilijke opgave op dat moment.

Maar wel wil ik kwijt, dat het succes bij het van tafel vegen van de BTW-optie voor de complementaire zorg, mogelijk is doordat enkelen achter de schermen de CDA-fractie hebben bewerkt met het voor deze fractie bekende thema van de vrijheid van onderwijs, en, in analogie daarmee, de vrijheid van het zorgparadigma. De eerlijkheid gebiedt daarbij te vermelden dat staatssecretaris De Jager het idee van de BTW-heffing waarschijnlijk altijd een beetje dwaas heeft gevonden, maar dit, vermoed ik, moest uitvoeren om het extra overheidsinkomen, dat door de gewraakte maatregel zou gegenereerd worden, te toucheren. Maar…hiermee heb ik willen aangeven, dat de enige manier voor onze zorg om te overleven, het hartstochtelijk beroep op therapievrijheid is, vrijheid van het eigen paradigma. Voor het geval dat te zeer in de knel komt, geef ik de huidige en toekomstige nieuwe beleidsmakers van de NVaZ de raad, nog eens te kijken naar het beroep op de vrije mededinging, met als bewaker de opvolger van Kroes, de Spanjaard Joaquin Almunia. De in het verleden behaalde, en mogelijk te behalen resultaten, vormen geen garantie voor de toekomst. Maar door het beleid aan te vechten op grond van vrijheid van Paradigma-keuze, ligt er wellicht voor ons iets goeds in het verschiet. God zegene die greep!

Laatste nieuws over Bodemprocedure

.
Een van de NVAZ-leden, de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA), meldt het volgende bericht:


Antroposana c.s. is op 15 december 2009 door het Gerechtshof in Den Haag in het ongelijk gesteld.

Met een bodemprocedure hadden patiëntenvereniging Antroposana, antroposofische artsen en producenten van antroposofische geneesmiddelen een rechtszaak tegen de staat aangespannen om een registratiemogelijkheid te vragen voor een specifieke categorie antroposofische geneesmiddelen.

Het Hof oordeelde dat de minister mag weigeren een passende registratieprocedure te ontwerpen voor een bepaalde categorie antroposofische geneesmiddelen, die niet onder de homeopathische registratieprocedure vallen.

Alle vorderingen van Antroposana c.s. om een tijdelijke mogelijkheid te creëren totdat er een Europese richtlijn komt, zijn afgewezen. Beschikbaarheid van Antroposofica voor patiënten blijft hierdoor zoals die sedert 5 december 2008 is.

Het is een gemiste kans dat de minister hiermee zijn eigen streven naar zelfsturend vermogen van de patiënt, kostenreductie en preventie in de gezondheidszorg doorkruist. Allemaal waarden waarvan de antroposofische geneeskunde heeft laten zien dat zij die vertegenwoordigt en in praktijk brengt.

Het wachten is nu op de ontwikkelingen op Europees niveau, niet alleen voor de patiënten en artsen die de antroposofische geneesmiddelen willen inzetten, maar ook voor de Nederlandse gezondheidszorg in het algemeen.

Urtica De Vijfsprong, Vorden (Gld)


Extra plaatsen


De therapeutische leef- en werkgemeenschap Urtica De Vijfsprong heeft extra plaatsen kunnen creëren voor nieuwe zorgvragers. Dit is gebeurd door een verbouwing op de Reeoordweg en het omzetten van de Bed & Breakfast op het Hofhuis. Het Zorgkantoor gaat akkoord met de eventuele uitbreiding.

Kwaliteitszorg

In november kwam een externe auditor Urtica De Vijfsprong inspecteren. Dit was in het kader van de jaarlijkse HKZ-keuring. Hij was wederom tevreden over zijn bevindingen en legde die vast in zijn rapportage.

– ‘De kracht van de ontmoeting’ wordt genoemd als trots van de organisatie.
– Er is veel aandacht voor scholing: vakkennis GZ/GGZ, vaardigheden. Maar ook b.v. de cursus antroposofie die voor iedereen toegankelijk is.
– De methodiek van zorg- en behandelplannen is goed op orde.
– Communicatie rond zorg/behandelplannen is structureel geborgd en er zijn goede overdrachtmomenten met psychiater en psychotherapeut.
– MIC-meldingen (dat zijn incidentmeldingen) leiden aantoonbaar tot verbetering.

OlmenEs, Applescha (Fr)


Open Dag OlmenEs was groot succes

Op 26 september 2009 organiseerde OlmenEs een Open Dag voor iedereen die geïnteresseerd is in het wonen en het werken in de gemeenschap. Aanleiding was het 15-jarig bestaan van de organisatie. Er kwamen ongeveer 600 belangstellenden op af.

Als bezoeker werd je hartelijk ontvangen in het fraaie gemeenschapsgebouw de Tilia. In de Tilia was een fototentoonstelling ingericht over de geschiedenis van OlmenEs. Hierdoor kreeg je een beeld van hoe het allemaal is begonnen. Ook was er een expositie en kon je informatie krijgen over de nieuwbouw en de daarmee samenhangende uitbreidingsplannen. Door middel van videobeelden en livemuziek kreeg je een indruk van het werk van de medisch therapeutische dienst.

Buiten, op het zonnige plein voor de Tilia was een gezellige markt. Verschillende afdelingen van OlmenEs gaven informatie over hun werkzaamheden. Onder het genot van koffie, thee of een sapje met oranjekoek van eigen bakkerij was er ruimte om van de sfeer te proeven én mensen te ontmoeten. Voor degene die zin had in iets hartigs werd door medewerkers van de keuken pompoensoep en quiche geserveerd. Langs een bewegwijzerde wandeling kon je kennismaken met een groot deel van het terrein en verschillende werkplaatsen bezoeken. Ook kon je bij één van de huizen naar binnen, waar je vriendelijk werd ontvangen en waar je vragen werden beantwoord rondom het wonen op het grote terrein.

Tot slot werd in de Tilia het toneelstuk ‘De duivel met de drie gouden haren’ opgevoerd door bewoners en medewerkers. Kortom, het was een zeer geslaagde dag.

Raphaëlstichting, Schoorl (NH)


Raphaëlstichting tekent autismeconvenant


Op 6 november werd in het Sportpaleis van Alkmaar door twintig verschillende zorgaanbieders een handtekening gezet onder het zogenaamde autismeconvenant.

De ondertekenaars, waaronder Philadelphia, Esdégé Reigersdaal, GGZ Noord Holland Noord, Zonnehuizen en de Raphaëlstichting, gaan hun aanbod op elkaar afstemmen en zorgen voor meer uitwisseling.

Op de foto: Erik Beemster (directeur Queeste) bij de ondertekening namens de Raphaëlstichting.

Centraal inkopen biologisch-dynamische voeding

De nieuwe Kristallijn is uit, het maandblad van de Raphaëlstichting, nr. 5 van december 2009. Daarin onder meer nieuws en mooie foto’s van Oosterheem. Maar ook dit bericht over het centraal inkopen van biologisch-dynamische voeding:

‘In onderling overleg met de inkopers voeding op alle locaties is besloten om voeding bij één leverancier te betrekken; de leverancier die dit voor de gehele Raphaëlstichting gaat verzorgen is de Estafette Associatie, beter bekend onder de werknaam Odin. Zij zijn een vers-groothandel voor biologisch-dynamische en biologische levensmiddelen en bestaan ruim 25 jaar. Odin wil bijdragen aan een gezonde landbouw, een aanbod van kwalitatief hoogwaardige voeding en een gezonde economische praktijk met respect voor mens, grondstoffen en de aarde. Zij zijn onder meer bekend van de groente- en fruitpakketten die bij diverse afhaalpunten in Nederland verkrijgbaar zijn. Momenteel wordt Odin geïntroduceerd bij onze instellingskeukens, vervolgens zullen de winkels omgebouwd gaan worden naar het assortiment van Odin. Daarna zullen ook de andere locaties volgen.’

Zonnehuizen


Nieuwe Zon Magazine van Zonnehuizen

In november verscheen het nieuwe Zon Magazine, nummer 10 van november 2009. Met daarin onder andere:
– Sinds enige tijd worden bij woon-werkgemeenschap Elivagar in Roggel in Midden-Limburg plannen ontwikkeld om een doelgroep te gaan bedienen voor wie in deze regio nauwelijks passend zorgaanbod lijkt te bestaan, namelijk licht verstandelijk gehandicapte jongeren.
– Artsen en gedragskundigen van Zonnehuizen werken hard aan het imago van de antroposofische zorg in binnen- en buitenland door hun kennis te delen met anderen.
– Voor ouders van kinderen met een gedragsprobleem én de kinderen zelf zijn logeerhuizen een uitkomst. Klik hier voor Zon 10 - november 2009.

Startnotitie organisatieontwikkelingen

De Raad van Bestuur en directie van Zonnehuizen Volwassenen heeft de aansturing en de organisatiestructuur van de gehandicaptenzorg voor volwassenen gewijzigd. Dit wordt gedocumenteerd in de Startnotitie organisatieontwikkelingen, Zonnehuizen Volwassenen die juli 2009 verscheen.

Het proces van herinrichting werd aanvankelijk verwoord in een eerdere versie van de notitie Duurzaam Veranderen. Deze gaf vooral de uitwerking aan voor Bronlaak; begin 2009 werd gestart met implementatie. De voorgenomen veranderingen zijn in beginsel over de gehele breedte van Zonnehuizen Volwassenen noodzakelijk teneinde de sociaaltherapeutische kwaliteit te behouden en verder te kunnen ontwikkelen.

Klik hier voor de Startnotitie organisatieontwikkelingen binnen Zonnehuizen Volwassenen.

Vergelijking verzekeringspolissen 2010


Zowel de NVAA, de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen, als Antroposana, de landelijke patiëntenvereniging antroposofische gezondheidszorg, heeft een premie- en vergoedingenoverzicht van de meeste maatschappijen op haar website gezet. Zo schrijft de NVAA:

‘Evenals in voorgaande jaren hebben we weer een overzicht gemaakt van de meeste verzekeringsmaatschappijen en wat ze vergoeden aan antroposofische therapieën. Vóór dat u besluit over te stappen, raden wij u aan om eerst de polisvoorwaarden te bekijken op andere vergoedingen die voor u van belang kunnen zijn, zoals tandarts of brillen.

U moet de oude polis pas opzeggen, als u voor de nieuwe geaccepteerd bent, maar in elk geval voor 1 januari. Klik hier voor het overzicht.’

Antroposana Actueel gaf op maandag 30 november 2009 een ‘vergelijking polissen 2010’:

‘Wilt u de vergoedingen van antroposofische en homeopathische geneeskunde en geneesmiddelen bij de diverse zorgverzekeraars enigszins vergelijken? Klik hier: vergelijking_polissen_2010.pdf (PDF in nieuw venster)’

Eerder schreef Antroposana op dezelfde plek over ‘Veranderingen in de zorg 2010’:

‘Ieder jaar verandert er een aantal concrete zaken voor zorggebruikers. Zo ook in 2010. Sommige veranderingen zijn voor alle zorggebruikers, andere alleen voor specifieke doelgroepen. Hieronder enkele veranderingen:

– Het eigen risico gaat omhoog naar € 165,-. De compensatie van het eigen risico voor bepaalde groepen chronisch zieken gaat ook omhoog, naar € 54,-.
– Het basispakket verandert enigszins. Zo gaat bijvoorbeeld de maximale vergoeding van pruiken omhoog van € 294,- naar € 374,-. En wordt de behandeling vergoed van ernstige dyslexie bij kinderen die op 1 januari 2010 7, 8 of 9 jaar zijn.
– Chronisch zieken en gehandicapten maken vaak extra kosten. Ook in 2010 kunnen zij hiervoor een vergoeding krijgen. Dit regelt de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg).
– De zorg voor terminale patiënten wordt verruimd.

Meer informatie over de veranderingen in de zorg vindt u op www.veranderingenindezorg.nl.’

Zorgprogramma voor vrouwen met kanker

.
In de afgelopen jaren is er een zorgprogramma ontwikkeld voor vrouwen met kanker door Hanneke Wetzel en Betty van der Eist. De eerste is psychosociaal hulpverlener en de tweede kunstzinnig therapeut binnen Gezondheidscentrum Widar in Zeist. Inmiddels hebben zij met veel succes dit behandel­programma uitgevoerd voor drie groepen vrouwen met kanker, die de acute fase van de reguliere behandeling van hun kanker achter de rug hebben, en midden in de verwerking hiervan zitten.

Het programma omvat 20 bijeenkomsten van 3,5 uur waarin psychosociale en kunstzinnige therapie ritmisch worden afgewisseld. Naar de ervaring van de vrouwen is het programma en de combinatie van beide therapie­vormen zeer ondersteunend in hun verwerkingsproces en in het (meer) greep krijgen op en zin geven aan het eigen leven.

Na drie rondes is het ontwikkelingsproces achter de rug en willen de therapeuten graag dat hun programma breed ter beschikking komt aan vrouwen met kanker in Nederland. In samenwerking met het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg is er daarom een traject van training en implementatie voorbereid voor therapeutica of andere samenwerkingsverbanden van een psychosociale hulp­verlener/ psychotherapeut en een kunstzinnig therapeut.

Na een training van twee dagen waarin kennis en vaardigheden over de achtergronden en de invulling van het behandel programma worden aangeboden, kan een samenwerkingsverband tussen psychosociale hulpverlener/ psychotherapeut en kunstzinnig therapeut zelfstandig aan de slag met het aanbieden van het programma. Tijdens het uitvoeren van het programma is er coaching door Hanneke en Betty en is er een tweetal supervisie- en intervisiebijeen­komsten met alle deelnemers. Communicatie over het programma en evaluatie van de effecten en ervaringen van de patiënten wordt verzorgd door het lectoraat.

Bent u psychosociale hulpverlener, psychotherapeut of kunstzinnig therapeut en heeft u belangstelling om het zorgprogramma in uw werkomgeving aan te bieden aan vrouwen met kanker, neem dan contact op met:

Hanneke Wetzel, e-mail: freya@widar.nl, tel: (0343) 511 158
Adres: Freya, Laan van Beek en Royen 30, 3701 AK Zeist

Meer informatie over het zorgprogramma, de ervaringen van patiënten en de evaluatie van de groepen kunt u vinden bij het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg in Leiden, onder Zorgprogramma.

We hopen dat veel collega's geïnteresseerd zijn in deelname en wachten jullie reactie met veel interesse af.

Initiatief Behandelcentrum (Polikliniek) voor Integratieve Geneeskunde


Het initiatief om tot een polikliniek voor integratieve geneeskunde te komen is voortgekomen uit gesprekken van het bestuur van de Lievegoed Zorggroep met Karel Jan Tusenius. Max Rutgers van Rozenburg werd in 2008 door Hanno Niemeijer gevraagd om op basis van het eerder opgestelde businessplan leiding te geven aan het proces van totstandkoming. Eind november 2009 berichtte bestuurder Max Rutgers over de vorderingen.

Het zou een zelfstandige polikliniek moeten worden en andere zorgaanbieders of belanghebbenden zouden uitdrukkelijk worden uitgenodigd tezijnertijd financieel deel te nemen in de instelling. Sinds 2008 is de financiering van de initiële fase met royale hulp van een viertal fondsen rondgekomen, is kort daarna (maart 2009) de “Stichting Behandelcentrum voor Integratieve Geneeskunde opgericht” en werd in juli 2009 conform de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) “toelating” van WVS verkregen.

Behandelprogramma’s, zorgverzekeraars en de pilot

Medio juli 2009 had zich de dragende groep artsen* definitief gevormd, een essentieel moment voor de fase waarin het initiatief toen verkeerde. Deze groep van vier heeft in de zomermaanden op voortvarende wijze en in goed overleg met een drietal collega-artsen** voor de gekozen doelgroepen behandelprogramma’s ontwikkeld. Dus: voor patiënten met 1) chronische buikklachten, 2) patiënten met chronische klachten aan het bewegingsapparaat en, in een latere fase, ook voor 3) kankerpatiënten. De behandelprogramma’s zijn vervolgens doorgerekend in de begrotingen van de beoogde pilot en voor de aansluitende situatie wanneer het behandelcentrum – na positieve uitkomsten van de pilot – definitief zal zijn opgericht.

In de afgelopen maanden is het, zoals te verwachten viel, lastig gebleken om de plannen d.m.v. de DBC-standaards van de zorgverzekeraars gefinancierd te krijgen. Dit speelt temeer waar wij vanzelfsprekend nog niet op concrete behandelingsresultaten kunnen bogen. Omdat in dit taaie proces nu toch schot lijkt te komen wordt momenteel nog steeds gerekend met een start van de pilot per 1 mei 2010.

Samenwerking

Zonder samenwerking en actieve hulp van “derden” is het oprichten van een instelling die complementaire vormen van zorg aanbiedt lastig. Bij initiatiefnemer Lievegoed Zorggroep bestaat de mogelijkheid gebruik te maken van bestaande ruimtes en van de goede relatie die met de zorgverzekeraar is opgebouwd. Daarnaast wordt – met behoud van eigen identiteit en aanbod – momenteel ook de samenwerking onderzocht met een bestaand gezondheidscentrum in de regio. Als uit dit onderzoek blijkt dat de twee visies en missies goed op elkaar aansluiten, de behandelingen “logistiek” gunstig te combineren zijn en elkaar goed aanvullen, en er in zakelijk opzicht een win-win-situatie ontstaat, dan geeft dit een push in de goede richting. Dan komt de laatste fase voor de start in zicht: de praktische uitwerking, het bekendmaken van de plannen en het in contact treden met “de markt”.

* Internist Karel Jan Tusenius, reumatoloog Johan Ehrlich, de consultatief artsen Corinne Merkens en René Slot. De laatste is directeur van de Praktijk voor Antroposofische, Complementaire en Preventieve geneeskunde te Deventer.

** De drie andere artsen zijn Eef Jansen, antroposofisch arts-acupuncturist, Marieke Krans, arts, en Louise Roosch, psychiater. Beide laatsten zijn werkzaam bij de Lievegoed Zorggroep.’

Bezoek aan Moskou


De website Antrovista publiceerde in december een reisverslag van Nelly en Nico Engelaer. Zij reisden naar Moskou en maakten kennis met Russische heilpedagogische initiatieven. Zoals Toermalijn in Moskou en Chistye Klyutchi. Zij schreven onder meer:

‘Al een aantal jaren hebben we, mijn vrouw Nellie en ik, aan Remco van der Plaat en Zina Levina beloofd om eens naar Moskou te komen. Wanneer zij in Nederland zijn, hebben we altijd contact en ze logeren regelmatig bij ons. Bovendien zit ik samen met Barbara Berns in de Werkgroep Moskou, die valt onder Stichting Helias. Helias ondersteunt de heilpedagogische en sociaaltherapeutisch initiatieven in oost Europa. Voor Moskou is dat de Stichting Lemniscaat, die de heilpedagogische opleiding verzorgt en Toermalijn heeft opgericht, een dagverblijf voor mensen met een verstandelijke handicap. Verder zijn Remco en Zina de grondleggers van de nieuwe Camphillgemeenschap Chistye Klyutchi, die in Peresvetovo, 30 km oostelijk van Smolensk zal verrijzen. Het eerste woonhuis van waaruit vervolgens de bouw verder zal worden georganiseerd is momenteel in aanbouw. (...)

Remco en Zina hebben een heel programma voor ons bezoek aan Moskou van 17 tot en met 25 oktober 2009 gemaakt. Remco zelf, de directeur Rudolf Grigoryan en de boekhoudster Katya Baitsur hebben ons elk een dag door Moskou rondgeleid. Een dankbare ervaring.’

Via deze link leest u hun reisverslag, en ook hoe u het werk in Rusland kunt steunen via stichting Helias: reis_naar_moskou.pdf

Over verbinding in de zorg


Reactie van Truida de Raaf op het boek ‘De kunst van het zorgen, Over verbinding in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking’, van Karen Wuertz en Hans Reinders

Ik ben onder de indruk van dit boek. Het gaat naar mijn gevoel over het belangrijkste van de dagelijkse zorgpraktijk. De kwaliteit van de relatie tussen zorgvrager en zorgverlener, daar gaat het uiteindelijk om! Ik ben geraakt door de voorbeelden die Karen prachtig beschrijft, voorbeelden waarin een verbinding tussen zorgvrager en zorgverlener zichtbaar wordt. Een verbinding zowel op relationeel als op geestelijk niveau.

Ik ben ook geraakt door het zorgvuldige en sensitieve taalgebruik in dit boek. De aandacht, openheid en gevoeligheid van de zorgverleners die in de voorbeelden van ‘good practice’ tot uitdrukking komt, worden beschreven op een manier die daarmee in overeenstemming is.

De potentie van Goede zorg wordt in dit boek beschreven. Ik denk meer dan de potentie. Het is een voorbeeld van ‘good practice’ en het houdt mij een spiegel voor hoe goede zorg er in de praktijk uit kan zien. Het onderzoek richt zich op de relatie tussen zorgverlener en zorgvrager. De kwaliteit van deze relatie wordt beschreven. De waarden en deugden die in deze relatie tot uitdrukking komen kun je samenvatten onder het begrip bejegening.

Concrete communicatie

Het is een beschrijving van een cultureel antropologisch onderzoek van Karen Wuertz in een huis in zorginstelling Orion. Twee jaren heeft zij participerend observerend gemiddeld anderhalve dag per week deelgenomen aan het leven van een aantal bewoners van het Huis. De focus ligt hierbij op de relatie tussen zorgvrager en zorgverlener. Een aantal aspecten van deze verbinding worden beschreven. Steeds gaat zij op zoek naar de dynamiek en de gestiek die in de concrete communicatie en beweging tussen mensen tot uitdrukking komt. Dan volgt in relatie met literatuur een zoektocht naar het werkzame principe en het wezenlijke van de verbinding. Zo zetten de schrijvers de stap van de relationele verbinding naar de geestelijke verbinding die werkzaam is tussen zorgverlener en zorgvrager. De goetheanistische fenomenologische methode wordt op deze manier levendig en navolgbaar toegepast.

De zorg is gericht op het mogelijk maken van individuele ontwikkeling, van groei, van mogelijkheden om zich uit te spreken en zich te bewegen. De verbinding met het eigen lichaam is daarbij een voorwaarde voor de verbinding met de omgeving. In het onderzoek wordt aan deze verbinding met het eigen lichaam twee hoofdstukken gewijd.

Actuele betekenis

Omgang met literatuur: Antroposofisch geïnspireerde literatuur en andere literatuur worden aangehaald. De waarnemingen komen daarmee in een kader te staan die helpt om vanuit die concrete situatie te kijken naar andere situaties en ook naar de eigen werkpraktijk. Opvallend actueel is de gebruikte literatuur. Een relatie wordt gelegd met de theorie van de presentie (Andries Baart), met de methode van mentaliseren, het zorgvuldig verwoorden van datgene wat in de ander omgaat. Ook het kader van de ethische uitgangspunten, beschreven in het boek ‘Goede zorg’ door Pim Blomaard met de begrippen ‘ dienstbaarheid, gelijkwaardigheid en tegenwoordigheid van geest’ helpen om de concreet beschreven interacties een plaats te geven.

Ik ben de laatste jaren veel bezig met het thema hechting. Het begrip verbinding speelt daarin een grote rol. Zowel de verbinding met het eigen lichaam als met de andere mensen en de wereld is het thema bij hechting en hechtingsproblematiek De hulpverlening bij hechtingsproblematiek is erop gericht om een betere verbinding te krijgen met het eigen lichaam en door het lichaam heen met de wereld. De spiegelende, verbindende, integrerende werking van de taal is belangrijke in de omgang met mensen met een hechtingsprobleem.

Zo heeft voor mij dit boek een zeer actuele betekenis en sluit het aan bij moderne literatuur op het gebied van methoden van presentie, van methoden om te werken aan hechtingsproblematiek. Het maakt zichtbaar dat de antroposofisch geïnspireerde zorgmethodiek veel potentie in zich heeft om goede zorg in overeenstemming met de eigen mensvisie te bieden.

Goede zorg

Goede antroposofische zorg is zowel gericht op de bevordering van de verbinding met het eigen lichaam. Zowel in de dagelijkse zorg als in de therapieën komt dit tot uitdrukking. Daarnaast het spirituele gezichtspunt van het aanspreken van het eigen ‘ik’ van de ander, het zoeken naar het wezen van de ander en voorwaarden scheppen dat deze zich kan uitdrukken, zichtbaar kan worden in spraak en beweging.

Ik adviseer dit boek in teams te bespreken en daarbij te kijken naar de eigen praktijk. Het kan een aanleiding zijn om de scholing van de innerlijke houding en scholing van het empathisch vermogen weer eens extra aandacht te geven. Het sensitieve spreken en handelen zijn een voorwaarde om tot een verbinding te komen, een verbinding die de ontwikkeling van de ander en jezelf als medewerker bevordert.

Truida de Raaf, orthopedagoog/gz-psycholoog

Werk maken van je vitaliteit


Van Paul Wormer is in november het boek ‘Vitaal werken, vitaal leven. Meer energie in lichaam en geest’ verschenen.

Werkdruk, stress, vermoeidheid: het moderne werkleven zit er vol mee. Probeer dan nog maar eens vitaal te blijven! Dit boek is een oppepper voor je lichamelijke én mentale energie. Neem de verantwoordelijkheid voor je keuzes en versterk zo je eigen veerkracht. Voor iedereen die met plezier en succes wil werken. – Is er nog genoeg brandstop voor je eigen olielamp?

‘Vitaliteit was voor mij altijd zo’n mooi, beloftevol begrip, maar ook wel vaag. Daarom ideaal dat in dit boek eens alle, echt álle kanten ervan worden beschreven: van voeding en sport, maar ook hoe je je door je leven en de dag beweegt, en de nacht niet te vergeten! Een warme, laagdrempelige uitnodiging jezelf te bekijken en al vandaag de kwaliteit van je leven te verhogen.’ Martijn Niemeijer, commercieel directeur Weleda Nederland.

‘In dit boek beschrijft Paul Wormer zijn visie op vitaliteit binnen de context van werk en leven. Deze unieke mix zorgt voor een doorkijkje in de wereld van moderne bedrijfsgezondheid en biedt concrete aanknopingspunten voor iedereen die werk wil maken van zijn vitaliteit.’ Maarten Jan Stam, directeur InHealth

‘Vitaliteit is veel meer is dan alleen gezond leven. Paul Wormer maakt voortreffelijk duidelijk dat zaken als zingeving en authenticiteit, minstens even belangrijk zijn. Aangesloten zijn op je energiebronnen start met bewustwording, en daarvoor geeft dit boek hele praktische handvatten.’ Willem van Rhenen, Chief medical officer ArboNed.

Paul Wormer, ‘Vitaal werken vitaal leven. Meer energie in lichaam en geest’. Het Spectrum, paperback, 255 pagina’s. ISBN: 9789049103194, prijs € 18,95.

Vruchtbare landbouw als inspiratiebron voor sociale ontwikkeling


Het bestuur van Omslag en de Landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging nodigen u van harte uit voor de landelijke ontmoetings- en netwerkdag op vrijdag 15 januari 2010. Zorgboerderij De Hondspol, Gooijerdijk 20, 3972 MB Driebergen.

Thema: Vruchtbare landbouw als inspiratiebron voor sociale ontwikkeling.

In de voordrachtenreeks ‘Vruchtbare Landbouw op biologisch-dynamische grondslag’ (de zogenaamde Landbouwcursus) biedt Rudolf Steiner een vernieuwende blik op de landbouw. Verrassend om te merken dat diverse gezichtspunten om tot een gezonde landbouw te komen ook vruchtbaar blijken te zijn in de hulpverlening aan mensen. Joop van Dam zal hierover in het ochtendgedeelte een uiteenzetting geven. Op deze ontmoetings- en netwerkdag zal er tevens gelegenheid zijn om te netwerken met bestuursleden van Omslag.

Programma

10.00-10.30 uur Ontvangst met koffie
10.30-11.00 uur Welkom en wie is wie?
11.00-12.00 uur Joop van Dam, arts. Welke gezichtspunten biedt het begrip bedrijfsindividualiteit ons in relatie tot onze eigen individualiteit?
12.00-12.30 uur Vragen en gesprek
12.30-13.15 uur Lunch (brood graag zelf meenemen)
13.15-14.00 uur Rondleiding over de Hondspol
14.00-14.45 uur Kunstzinnige verwerking: humus en ontmoeting met Hilda Boersma, euritmiste
14.45-15.00 uur Samenvatting
15.00-15.45 uur Mogelijkheid tot netwerken
– Opleiding L&Z W. Cool
– Financiering care/cure E. Taylor
– Behandeling L&Z D. Klein Bramel
– Nieuwe cliënten H. Poppenk
– Dagbesteding H. Buis
16.00 uur Tot de volgende keer!

Aanmelden
Graag vóór 10 januari ’10, onder vermelding van het aantal personen, op het e-mail adres van Omslag omslag@xs4all.nl
Routebeschrijving zie www.lievegoedzorggroep.nl

Namens de Landbouwsectie van de Antroposofische Vereniging en het bestuur van Omslag:
Derk Klein Bramel en Henk Poppenk.

Landelijke conferentie van de Medische Sectie


Zaterdag 13 februari 2010 in Amsterdam

Leeft er in jou ook het verlangen om je idealen in je werk te verwezenlijken en daarmee iets voor anderen en de wereld te betekenen? Dan ken jij vast ook de hindernissen die je daarbij tegenkomt. In het labyrint van oordelen, valkuilen en frustraties, verzucht je misschien wel eens: ‘Wie wordt daar nou beter van?’

In vervolg op de thema’s van de afgelopen jaren willen we dit jaar ons innerlijk proces centraal stellen. Als ik iets voor een ander wil betekenen, zal ik eerst aan mijzelf moeten werken. Dat is de lastigste opgave. Niets is zo weerbarstig als het veranderen van je eigen gewoonten! Deze te onderzoeken, betekent kwetsbaar durven zijn en de confrontatie aan willen gaan. Hoe houd je dat uit? Wat heb je daaraan? En wat heeft jouw cliënt of patiënt daaraan?

Studenten, starters en professionals uit de gezondheidszorg zijn van harte uitgenodigd voor deze dag! Er is accreditatie aangevraagd voor de verschillende beroepsverenigingen.

We beginnen de dag met het op elkaar afstemmen onder leiding van Christa Bos (muziekpedagoog) en een inleiding van Jacques Meulman (psycholoog) over de innerlijke weg van de professional in de zorg. Hoe ga je om met de spanning tussen jouw ideaal en de dagelijkse realiteit van je werk of studie?

En wat is de vrucht van al dat geploeter? “Struikelend over de drempel een ruimte binnenkomen levert in ieder geval ervaringsbewustzijn op!”

Er zijn 21 werkgroepen. Zie op de website van de Medische Sectie bij de Antroposofische Vereniging.

De Medische Sectie maakt deel uit van de Antroposofische Vereniging in Nederland en van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Deze jaarlijkse conferentie is een interdisciplinaire bijeenkomst voor studenten en mensen die in de gezondheidszorg werkzaam zijn en die zich willen laten inspireren door de antroposofie.

De voorbereidingsgroep, in afstemming met de Medische Sectie Raad, Alexandra Buijsman, Wim Cornelisse, Koop Daniels, Femke Klein, Jacques Meulman, Joukje Pothoven en Ivet Sevincsoy.

Praktische gegevens
Zaterdag 13 februari, 10.00-17.15 uur
Geert Groote College, Frederik Roeskestraat 84 te Amsterdam
Voor digitaal aanmelden klik hier ( sluiting aanmelding: 24 januari 2010).
Betaling: Direct bij aanmelding € 80 (€ 70 voor leden van de Antroposofische Vereniging en € 25 voor studenten en starters) overmaken op rekening 9716, t.n.v. Antroposofische Vereniging Zeist, o.v.v. CMS 2010 met naam van de deelnemer(s). Na overmaking is de aanmelding definitief.

Symposium Waardig oud worden


Menselijke ontwikkeling, ook in de laatste levensfase

8 maart 2010, Antropia te Driebergen, 10.00-16.30 uur

Hoeveel ruimte is er om onze laatste levensfase zelf in te richten? Welke keuzes moeten er persoonlijk, organisatorisch en maatschappelijk genomen worden om zo veel mogelijk mensen ook in hun laatste levensfase een menswaardig bestaan te garanderen? Is er in de maatschappij wel voldoende oog voor de menselijke ontwikkeling, ook in de afsluitende fase van het leven? In onze tijd lijken euthanasie en zware medicatie te prefereren boven aandacht, verpleging en de mogelijkheid om ook in de laatste levensfase bewust met het leven om te gaan. Zijn we nog in staat om de mens in zijn laatste levensfase te zien als iemand die zich ontwikkelt? Welke keuzen horen daarbij?

Doelgroep
Iedereen die beroepsmatig of uit maatschappelijke betrokkenheid antwoord zoekt op bovenstaande vragen is uitgenodigd. Met name organisaties in de ouderenzorg, directie, hoofd zorg, arts en medische staf.

Aanmelding
U kunt zich aanmelden vóór 15 januari 2010, bij voorkeur per e-mail: info@vereniginghetzonnehuis.nl of per post via aangehechte antwoordstrook: Antwoordnummer 73, 3720 VB BILTHOVEN.

De kosten voor deelname bedragen € 95,- per persoon. Na opgave ontvangt u een bevestiging, factuur en routebeschrijving. Graag ook uw eerste en tweede keus aangeven voor de op het programma genoemde workshops.

Accreditatie
Voor deelname symposium worden accreditatiepunten verleend door KNMG/Verenso en psychologennetwerk.

Het symposium wordt georganiseerd door:

– Het Rudolf Steiner Verpleeghuis (antroposofisch verpleeghuis)
– De Raphaëlstichting (antroposofisch georiënteerde netwerkorganisatie voor m.n. mensen met een verstandelijke beperking, psychiatrische aandoening of niet-aangeboren hersenletsel)
– Vereniging Het Zonnehuis, stichter van De Zonnehuis Groep, een landelijk samenwerkingsverband van zorginstellingen in de ouderenzorg

Programma 10.00-16.30 uur, dagvoorzitter Yoeri Albrecht

09.30-10.00 Ontvangst

Inleidingen van:
– Hans van Delden, Hoogleraar medische ethiek, Universiteit Utrecht.
Hoe is de latere levensloop te begrijpen vanuit de biografie? Wat willen mensen nog leren en doorgeven? Hoe willen ze afronden of in het reine komen?
– Martin Boekholdt, Hoogleraar organisatie en beleid van zorg, VU.
Hoe kan zorg een bijdrage aan ontwikkelingsvragen leveren, zodat kwaliteit van leven kan blijven bestaan? Kan zorg waardig zijn en hoe moet die dan informeel of beroepsmatig worden gegeven?

11.00-11.45 Muzikaal intermezzo Hans Woudenberg; Come Una Campana.

– Pauline Meurs, Hoogleraar Bestuur van de Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit.
Hoe verhouden zich de persoonlijke drempelbeleving en zijn of haar omgeving tot maatschappelijke en politieke opvattingen en ontwikkelingen? Wat is hierin dominant en hoe wordt dit vertaald in beleid? Sluiten de beleving en het beleid wel bij elkaar aan?

12.15 - 13.15 Lunchpauze
13.15 - 14.00 Forum met de inleiders
14.00- 15.30 Workshops
In samenspraak worden verschillende aspecten van het thema verder besproken en verdiept.
De workshops zijn gegroepeerd rond drie thema’s:

– De zinvolle betekenis van het bestaan
Kees Knipscheer, sociaal gerontoloog
Marco Ephraïm, huisarts

–Waarden die blijven en komen
Jan Eefsting, bijzonder hoogleraar dementie
Herman Schim van der Loeff, verpleeghuisarts
Frans van der Werf, architect

– Rituelen en ethiek bij het levenseinde
Peterjan van der Wal, geestelijk verzorger
Marie-José Gijsberts, verpleeghuisarts

16.00-16.30 Gesproken column door Désanne van Brederode waarin zij terugblikt op het symposium.
Afsluiting door de dagvoorzitter

Na afloop is er een informeel samenzijn met een hapje en een drankje

Het symposium is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van:
– Antroz
– Iona Stichting
– Stichting ter bevordering van de heilpedagogie
– Rudolf Steiner Verpleeghuis
– Ontwikkelingsfonds Raphaëlstichting
– Vereniging Het Zonnehuis

Antroposofische en complementaire zorg


Zorg om de Lievegoed Zorggroep (LZG)


De Lievegoed Zorggroep (psychiatrie, verslavingszorg, gehandicaptenzorg) verkeert in zwaar weer. Er was al sprake van oplopende tekorten, die gestopt moeten worden via meerdere herstelplannen. De bestuurder werd medio 2009 ziek. Sedert september is als interim-bestuurder de heer Mark A. Reitsma werkzaam, die het herstel vaart heeft kunnen geven, ondanks nieuwe tegenvallers. Het ziet ernaar uit dat de LZG met de ingezette maatregelen en werkwijzen scoort.

Alternatief genezen volgens het protocol. Een doorbraak?

In de psychiatrie bestaan complementaire en alternatieve geneeswijzen (CAG) die bewezen effectiever zijn dan sommige reguliere behandelmethoden. In Medisch Contact, het huisbulletin van de medische sector, staat een over een protocol dat CAG en reguliere behandelingen langs één meetlat legt. Met dit nieuwe protocol hoopt psychiater Rogier Hoenders van het Groningse Centrum voor Integrale Psychiatrie de weerstand weg te masseren.

De Stichting Iocob claimt het BTW-succes

‘Door uw steun en via onze gezamenlijke inspanningen is de eerste missie van de GAVOORCAM actie van IOCOB geslaagd! De BTW wordt niet geheven op behandelingen door artsen en HBO opgeleide therapeuten die complementaire behandelwijzen inzetten. Dus toch gerechtigheid!’ staat op de website van de Stichting Iocob. Het besluit ten goede is echter genomen ter wille van de gewenste pluriformiteit en therapievrijheid in de gezondheidszorg. Dus om bredere politieke items.
 
Site Meter