dinsdag 1 september 2009

De Digitale Verbreding, Uitgave 10

We zijn inmiddels toe aan de 10e uitgave van de Digitale Verbreding.

In de vorige Uitgave hebt u kunnen lezen dat de bestuurlijke structuur en de bureaustructuur van de NVAZ gaat wijzigen. Dat betekent o.a. dat de nieuwe vormgeving van De Digitale Verbreding nog even op zich laat wachten.
Voorlopig gaan we nog op de huidige voet verder.
Wat dit betekent voor de redactie van De Digitale Verbreding is nog niet geheel duidelijk. Het contract van uw hoofdredacteur Adri Benschop bij het bureau van de NVAZ loopt per 1 oktober af. Hij blijft beschikbaar voor de NVAZ maar is ook inzetbaar voor andere klussen via zijn net opgerichte onderneming Benschop Management & Advies.

In De Digitale Verbreding 8 hebben we u verslag gedaan van de PAG-bijeenkomst van 26 mei over "De Maatschappelijke Zichtbaarheid van de Antroposofische Zorg". Jeroen Lutters heeft er nu een zeer lezenswaardig artikel over geschreven waarnaar wij graag verwijzen.
Verder o.a. een recensie van het boek "De beeldvormende bespreking", een boek tot standgekomen in opdracht van Urtica De Vijfsprong, en een leerboek "Gezondheidszorg, ziekte en therapie" van arts Bob Witsenburg.

Huib van de Doel neemt in zijn Column het griepbeleid van onze minister onder de loep.

In oktober vindt de Herfstconferentie plaats van de Heilpedagogische en Antroposofische Instellingen waar ook andere belangstellenden welkom zijn.
Het thema: "Fakkeldragers in de zorg" nodigt daartoe zeker uit. Er is nog plaats.

Ook in deze uitgave een nieuw overzicht van het Strategisch Nieuws van de afgelopen periode, gerubriceerd per sector.
Zoals ook in de vorige afleveringen vermeld zijn niet alle formuleringen over het nieuws diepgaand overwogen. Eventuele tekortkomingen worden in een volgende aflevering gecorrigeerd.
Wilt u reageren dan kan dat via de reactiemogelijkheid onder elk kopje, of door gewoon een mailtje te sturen naar: info@nvaz.nl

Correcties

Helaas is er in De Digitale Verbreding Uitgave 8 een foutje geslopen.
In deze Uitgave wordt verslag gedaan van de PAG-bijeenkomst op 26 mei over "Maatschappelijke Zichtbaarheid".

Jeroen Lutters wijst daarin op het boekje over generatie Einstein van Rob Wijnberg die een aantal punten noemt die deze generatie kenmerken.
Dat moet zijn: het boekje van Boschma en Groen (Generatie Einstein)

Inmiddels is dit gecorrigeerd, zowel in De Digitale Verbreding als in het verslag zelf.

Column: "Uit de doden opgestaan"

Het lijkt niet zo moeilijk om de draak te steken met de WHO-drakendoder Klink die heroïsch in Nederland het monster bestrijdt dat nog steeds ‘Mexicaanse griep’ heet.

Door mediageile epidemiologen en virologen wordt het schrikbeeld gecreëerd van een verwoestende Tsunami van virussen waartegen de overheden drastische maatregelen moeten nemen om het volk niet reddeloos ten onder te laten gaan. Dat levert in ieder geval meer geld op voor virologische onderzoeksprogramma’s en voor de farmaceutische industrieën. Er worden dan grote bedragen geïnvesteerd in vaccins voor alle-burgers-twee-maal, terwijl al bekend is dat velen zich niet zullen laten inenten, want dat deden ze voorheen ook al niet, zoals de mislukking van het baarmoederhals-kankerproject laat zien. Dan maar extra dreigen met veel doden, gesteund door de World Health Organisation (WHO), die bovendien waarschuwt voor een mutatie van het virus in dit najaar. Het absurde van het laatste is, dat de bestelde vaccins, gebaseerd op het huidige virus, dan helemaal kansloos en dus zinloos zijn.

Maar al dat dreigen helpt niet bij mensen-met-verstand, want éenderde van alle verpleegkundigen heeft bij enquête meegedeeld, af te willen zien van een vaccinatie, al dreigen hun superieuren op hun beurt met uitsluiting. Het is wellicht diezelfde groep waarvan al eerder is bewezen dat zij complementaire geneeswijzen appreciëren en zelf ook ‘consumeren’, omdat zij niet altijd een koekje van eigen deeg lusten. Bovendien zijn ze bang als proefkonijn te worden gebruikt.

Enorme porties Tamiflu worden besteld en de apotheken worden ermee bevoorraad, totdat blijkt dat het medicijn erg nare bijwerkingen heeft en de duur van ziekte kan bekorten met maar éen dag. Preventief mag je het niet gebruiken want dan werkt het niet meer als de echte nood aan de vrouw komt. Het Tamiflu-beleid muteert ook snel; de Britten hebben het gedumpt en vervangen door Relenza. De Belgische epidemioloog Luc Bonneux betwijfelt het effect van Tamiflu over de bijwerkingen van de Mexicaanse griep, en spreekt van de “griepmaffia”.
De familie van de eerste dode in Nederland (iemand met multipele pathologie, evenals de tweede dode) wordt door de minister persoonlijk gecondoleerd, maar daarna vindt de mutatie van het griepbeleid plaats, als gevolg van de reductie van het H1N1-virus tot een gewone griep. Alleen de risicogroepen wordt een vaccin aangeboden, zoals daar zijn: zwangere vrouwen(!), baby’s(!), (onwillige) verpleegkundigen. Nee, dwingen kan je ze niet.

Maar wat bezielt minister Klink om van dat alles de motor te wezen? Hij heeft, zo komt het mij voor, groot belang bij een epidemiologische benadering van de hele zorg, want dan kan je immers sturen op hoofdlijnen en je laten belonen door gunstige mortaliteit- en morbiditeitcijfers. In Engeland waar de levensverwachting niet slechter is als in het veel duurdere Nederland, wordt vrijwel alleen epidemiologisch gestuurd; weliswaar is er in geen Europees land zoveel gezeur van patiënten, maar ja, die klachten hebben te maken met de ‘cultuur’ van omgaan met ziekte en gezondheid, niet met gezondheidswinst.

Bovendien schenkt, zo vermoed ik, een al dan niet bestaande pandemie de minister de kans nog meer op de zoëven aangeduide ‘cultuur’ te bezuinigen en daarbij de mooie rol te vervullen van de redder des vaderlands en van het bedrijfsleven, dat dankzij de grote ingeslagen hoeveelheid vaccins en Tamiflu niet plat hoeft te gaan.

De antroposofische gezondheidszorg anno 2009

Op 26 mei 2009 vond in Antropia een bijeenkomst plaats van het Platform Antroposofische Gezondheidszorg (PAG) over het thema "Maatschappelijk Zichtbaarheid". In het Platform is de afgelopen jaren regelmatig gesproken over het thema identiteit en over de vraag hoe wij ons profileren. Wat verwacht de cliënt/patiënt eigenlijk? Is de gemiddelde burger wel geïnteresseerd in de antroposofische gezondheidszorg of wil hij gewoon antwoord op de vraag: wat draagt bij aan de kwaliteit van mijn leven? En welk antwoord hebben wij daarop dan. Hoe kunnen wij hem daarbij helpen?
In de geanimeerde bijeenkomst onder leiding van Truida de Raaf met ca. 30 deelnemers heeft Peter Staal, huisarts in Therapeuticum De Linde, iets verteld over zijn ervaringen. Peter is o.a. bekend geworden door het programma “Uitgedokterd”. Hij was als huisarts betrokken bij het oncologieteam van het Twee Steden Ziekenhuis te Tilburg.

Na een korte discussie met ook een inbreng van Annemieke Jansen vanuit patiëntenvereniging Antroposana en Dick Keijzer vanuit de opleiding Kunstzinnige Therapie aan de Hogeschool Leiden, was het de beurt aan Jeroen Lutters. Jeroen is voorzitter van het College van Bestuur van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts (voorheen Vrije Hogeschool) en is in het dagelijks leven werkzaam bij het Lectoraat Vernieuwende Opleidingsmethodiek en Didactiek van de Hogeschool Utrecht.

Hij hield het gezelschap een prikkelende spiegel voor rondom de vraag: Wie is die patiënt eigenlijk en waar zit de patiënt/cliënt op te wachten?
Zijn pleidooi is: Blijf niet hangen in het verleden en verdiep je in wat de patiënt van morgen, onze kinderen, bezig houdt.

Naar aanleiding van deze bijeenkomst heeft Jeroen Lutters lezenswaardig artikel geschreven over de antroposofische gezondheidszorg in deze tijd:


"De antroposofische gezondheidszorg anno 2009"

Wilt u het artikel lezen? Klik dan "op deze link". U vindt het artikel op de website van de NVAZ onder Publikaties.

Herfstconferentie 2009

….“Ik wil een ieder mens
Vanuit de kosmische geest ontsteken
Dat hij een vlam zal worden
En vurig de essentie van zijn wezen
Zal ontplooien.”……
Rudolf Steiner. 1925

Fakkeldragers in de 21e eeuw

Locatie: Zonnehuizen, Zeist
Data: 22, 23 en 24 oktober 2009
Iedereen is diep in zijn hart een fakkeldrager. In ieder mens is de goddelijke vonk verborgen.
Hoe sterker dat licht van binnen wordt, hoe meer er kan schijnen naar anderen.
Naar zorgvragers die aan ons toevertrouwd zijn, naar medewerkers en collega’s.
Die zo op hun beurt weer aangewakkerd worden om het wezenlijke in zichzelf aan het licht te laten komen.

De herfstconferentie van 2009 willen we inrichten vóór maar ook dóór Fakkeldragers in de Antroposofische zorg.
Drie dagen laten we het alledaagse los, om ons bezig te houden met de drie thema’s die bij het Fakkeldragen aan de orde zijn:

Hoe verzorg je de verdere ontwikkeling van je eigen lichtbron?
- Hoe zit het met je diepste verlangens en idealen ten aanzien van het werk?
- Hoe zorg je ervoor dat je innerlijk gevoed wordt?
- Waardoor raak je geïnspireerd?
- Hoe zorg je voor voldoende leegte in je denken om ingevingen te kunnen ervaren?
Hoe zet je je inspiratie om in handelen?
- Hoe geef je handen en voeten aan wat je wilt?
- Hoe leer je de kunst van het nemen van initiatieven?
- Hoe handel je naar eigen wijsheid ?
- Hoe bouw je een voedend en ondersteunend netwerk?

Hoe kan je anderen inspireren?
- Hoe inspirerend ben je naar anderen en wat is daarvoor nodig?
- Wat werkt inspirerend?
- Hoe kun je de antroposofie inspirerend overdragen in deze tijd?

Wij willen deze conferentie vullen met een grote diversiteit aan workshops, zodat
iedereen naar eigen behoefte een keuze kan maken.
Naast inhoudelijke inspirerende deskundigen , werken we met inleiders die in diverse geledingen in de praktijk werkzaam zijn.
Tegelijkertijd zal een gedeelte van de bijeenkomst nog open blijven om ter plekke gevuld te worden met de inspiratie van de deelnemers. Wij bieden een gestructureerde open ruimte aan; de deelnemers zelf scheppen gezamenlijk de inhoud.

Dat betekent dus dat we JOU bij deze uitnodigen om actief bij te dragen aan de inhoud van de conferentie!

Doelgroep:

Het programma is bedoeld voor medewerkers uit de antroposofische zorginstellingen van de NVAZ, d.w.z. de heilpedagogische en sociaal therapeutische instellingen, de psychiatrie, verslavingszorg en de ouderenzorg.
En verder is iedereen die zich aangesproken voelt door het thema van harte welkom.

Conferentiekosten: € 275,-- incl. 5 maaltijden, excl. Verblijf. Aanmelding vindt plaats via het aanmeldingsformulier op volgorde van inschrijving. Er zijn maximaal 250 plaatsen.

Informatie:
- Raoul Grouls, Gebouw Lenteleven Zeist, Tel. 030-6945281 E-mail: rgrouls@zonnehuizen.nl
- Bureau NVAZ, Utrechtseweg 62, Zeist, Tel. 030-6945544 E-mail: info@nvaz.nl

De Complementaire beeldvormende bespreking

Zorgboerderij Urtica de Vijfsprong is de bekende therapeutische leef-werkgemeenschap in Vorden, Gelderland.
Dagelijks komen er zo’n veertig hulp- en zorgvragers plus medewerkers. Zowel voor de behandeling en zorg aan mensen met een psychiatrische problematiek als aan mensen met een verstandelijke beperking. Er wordt intensief samengewerkt met externe antroposofische partners, zoals de Bernard Lievegoed Kliniek voor psychiatrie in Bilthoven en antroposofisch therapeuticum De Rozenhof in Zutphen.

Hoe dat in zijn werk gaat, beschrijven huisarts Karel Freeve, psychiater Wilfried Minne en Vijfsprong-directeur Ed Taylor in een sympathiek, bij Pentagon uitgegeven boekje, ‘De beeldvormende bespreking. Complementaire diagnostiek in de psychiatrie'. De flaptekst vermeldt:

‘Al meer dan vijftien jaar wordt er in enkele psychiatrische instellingen gewerkt met de beeldvormende bespreking, een aanvulling op de reguliere psychiatrische diagnostiek. Deze methode gaat uit van het observeren van de hulpvrager en het bespreken van de observaties. In deze beeldvormende bespreking staan de kwaliteiten van de elementen aarde, water, lucht en vuur centraal.
Deze publicatie is in eerste plaats bedoeld voor de direct betrokkenen: de psychiatrische cliënten. Maar ook collegae psychiaters, artsen, therapeuten en medewerkers in zorginstellingen zullen bij het lezen van deze publicatie enthousiast raken voor de complementaire gezichtspunten, waarmee gewerkt wordt.’

Op zulke manier werken met beelden is een typische methode voor de antroposofische gezondheidszorg. Ook om inzicht te krijgen in wat een cliënt of patiënt nodig heeft. Wanneer je het juiste, bij de cliënt passende beeld gevonden hebt, weet je ook wat je te doen staat. Want dat volgt bijna op natuurlijke wijze uit het beeld.

In dit boekje wordt dit beschreven in een kleine zeventig bladzijden, die enerzijds een casus weergeven, en anderzijds de gedachten daarachter. Daarbij is een geheel aan de fantasie ontsproten voorbeeld van een beeldvormende bespreking gemaakt, want de gebruikte beelden zijn niet ontleend aan een van de vele gehouden beeldvormende besprekingen.
In afwisseling daarmee staan er tussendoor steeds beschouwelijke stukjes tekst, over de mens in ontwikkeling, over de elementen, over de elementen in het geheugen en in de organen, over de therapeutische attitude en over beeldvorming en reguliere diagnostiek. Die geven inzicht in datgene waar in de verschillende stadia van de beeldvormende bespreking naar gezocht wordt.

Dat blijkt een heel proces te zijn, wat de aanwezigen gemeenschappelijk gaan. Bij de ‘Start van de bespreking (de beeldvorming 1)’ wordt beschreven dat op de vierde zaterdag van de maand van heinde en verre alle direct betrokkenen naar de Vijfsprong komen. Ook de hulpvrager komt binnen en neemt plaats in de kring. Om beurten klinken de beelden die de medewerkers van hem hebben. Zo staan ook in het boekje elf verschillende uitspraken over één persoon weergegeven. Hoe zijn die bij elkaar te brengen?

De verschillende fasen in het besprekingsproces komen aan bod: de voorbereiding die iedereen thuis heeft gedaan, het gezamenlijk maken van een ‘schilderij’, het zich afvragen waar men eigenlijk mee bezig is en daaruit voortvloeiend die moeilijk te beschrijven processen van het komen tot een diagnose en het bepalen van de behandeling.
Ik heb het boekje met veel plezier gelezen, een heleboel herkenning leverde het op, maar ook nieuwe elementen, dingen die ik me niet zo bewust was. Er zijn ook vragen gewekt, wat moeilijk anders kan bij zo’n thema.
Het proces is mooi beschreven; het is hoe dan ook heel goed dat dit een keer is gedaan.

Michel Gastkemper

Karel Freeve, Wilfried Minne en Ed Taylor (red.): ‘De beeldvormende bespreking. Complementaire diagnostiek in de psychiatrie’, Pentagon 2009, € 12,50

Gezondheid Ziekte en Therapie

Het helpt en het werkt

De ervaren antroposofische arts Bob Witsenburg heeft een helder en overzichtelijk leerboek geschreven over de antroposofische geneeskunst.

Het is een handzaam boek geworden, in eigen beheer uitgegeven, dat niet bedoeld is om buitenstaanders te overtuigen van het nut van de antroposofische benadering van ziekte en gezondheid. De doelgroep bestaat uit diegenen die er in de praktijk mee moeten leren werken en voor hen is Witsenburg een begenadigd schoolmeester. Het voordeel van het boek is dus dat het praktisch is gericht en de lezer ziekteverschijnselen leert beoordelen vanuit de antroposofische mensbenadering.

Aan het slot (p. 173) gaat de auteur in op het verschil tussen reguliere en alternatieve geneeswijzen met de volgende snedige samenvatting:“Zo doet in de medische wereld de volgende uitspraak over de alternatieve geneeswijzen de ronde: het helpt wel, maar het werkt niet. Het omgekeerde kan van veel in de reguliere geneeskunde worden gezegd: het werkt wel maar het helpt niet.” Witsenburg noemt daarbij veel voorbeelden van symptoombestrijding, die niet ingaat op de (biografische) oorzaak van de ziekte.

Het voordeel van het boek “Gezondheid, Ziekte en Therapie” is dat het wèl helpt en ook werkt. Zeker voor de studenten die het vak praktisch onder de knie willen krijgen, maar ook voor de geïnteresseerde leek. Jammer dat de layout hier en daar hapert en dat het typische alleen door antroposofen gebruikte lettertype is toegepast.
Het is te verkrijgen bij Bookshop, Hogeschool Leiden, voor € 19,50 (tel. 071-5188789).

Algemeen Nieuws

Akkoord over wet cliëntenrechten zorg

De ministerraad heeft op 3 juli 2009 ingestemd met het wetsvoorstel cliëntenrechten zorg (Wcz).
De toekomstige wet cliëntenrechten zorg maakt het voor cliënten makkelijker om te kiezen voor de zorgaanbieder die het beste bij zijn zorgvraag past. De Wcz brengt de rechten van de cliënt bijeen in één wettelijk regeling. Daardoor krijgt de cliënt een sterkere positie ten opzichte van de zorgaan­bieder. De rechten gelden voortaan niet alleen bij geneeskundige behandeling, maar in alle relaties tussen cliënten en zorgaanbieders, dus ook in de care. De naleving van de rechten is straks gemak­kelijker afdwingbaar bij een externe geschillenin­stantie. Uit de rechten van cliënten vloeien uiter­aard verplichtingen voort voor zorgaanbieders.

Het bestuur van zorginstelling is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg. De eisen rond goed be­stuur worden daarom aangescherpt. De bedoeling is om de wet in 2011 in werking te laten treden.

Strengere selectie voor AWBZ-begeleiding

Zowel individuen, houders van een PGB, als ook instellingen hebben te maken met het schrappen van de zgn. “Ondersteunende begeleiding”uit de AWBZ.

Nu bestaat alleen nog de functie begeleiding.Het CIZ (Centraal Indicatieorgaan Zorg) en BJZ (Bureaus JeugdZorg) beoordelen sinds 1 januari 2009 alle bestaande indicaties en nieuwe aanvragen voor AWBZ-begeleiding op een nieuwe manier. Wie een doorlopende indicatie heeft, krijgt daar eventueel pas vanaf 1 januari 2010 mee te maken. Deze nieuwe beoordelingsmethode wil ervoor zorgen dat alleen mensen met matige of ernstige beperkingen nog een indicatie voor AWBZ-begeleiding krijgen.

Mensen die vanwege psychosociale problemen recht hadden op ondersteunende begeleiding in dagdelen of op persoonlijke verzorging (de ‘grondslag psychosociaal’), moeten sinds 1 januari 2009 bij de gemeenten terecht. Dat zijn bijvoorbeeld mensen in de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang of ontregelde gezinnen. De gemeenten verzorgen voor deze groep de begeleiding. Dat valt onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Wie zijn AWBZ-begeleiding in de loop van 2009 verliest, krijgt bovendien een gewenningperiode, waarin de oude indicatie begeleiding 3 tot 6 maanden doorloopt.

Zwaar gehandicapte kinderen van onder de vijf jaar oud komen zonder begeleiding te zitten door bezuinigingen op de ondersteunende en activerende begeleiding in de AWBZ. Staatssecretaris Bussemaker van VWS gaat ervoor zorgen dat de ouders toch verpleegkundige zorg voor hun kinderen krijgen.

Er is ook meningsverschil over de herkeuring die het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) dit jaar uitvoert,waardoor veel kinderen ineens veel minder uren medische begeleiding thuis te krijgen. Bovendien worden zwaar gehandicapte kinderen van onder de vijf jaar niet alleen bij individuele begeleiding, maar ook in de dagopvang door de herkeuring worden geraakt. Eric Spee van het CIZ zegt in het AD: “Er zijn regels voor wat reguliere zorg is. Als mensen zorg nodig hebben trekken we daar eerst de gebruikelijke zorg vanaf voordat ze eventueel hulp krijgen uit de AWBZ. “ Naar deze groep van kinderen wordt nu opnieuw gekeken.

Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)

Veel chronisch zieken en gehandicapten krijgen voortaan jaarlijks een algemene tegemoetkoming (ook wel 'forfait' genoemd).
Deze varieert van € 150 tot € 500, afhankelijk van de situatie. Het vaste bedrag dat chronisch zieken mochten optellen bij de buitengewone uitgaven, is komen te vervallen. Rechthebbenden krijgen automatisch bericht van het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het CAK keert de algemene tegemoetkoming uit: achteraf in één keer (voor de eerste keer: eind 2010).
Er is geen vergoeding meer voor dieetkosten.

Geneesmiddelen op internet

VWS heeft een onderzoek uit laten voeren naar het kopen van geneesmiddelen op internet. Daaruit blijkt onder andere dat 3,3% van de Nederlandse bevolking medicijnen zonder recept op internet koopt, en 2,3% van de Nederlandse bevolking overweegt medicijnen op internet te kopen.
Ze zijn vooral op zoek naar medicijnen tegen overgewicht en seksgerelateerde medicijnen (bv. middelen bij erectiestoornissen). Belangrijke redenen om via internet te bestellen is het gemak waarmee besteld kan worden en het feit dat de medicijnen thuis worden bezorgd.

Vertrouwen in EPD

Bijna zeven van de tien Nederlanders hebben vertrouwen in de betrouwbaarheid van de uitwisseling van medische gegevens.

Een grote meerderheid (85 procent) denkt bovendien dat door de invoering van het landelijk Elektronisch Patiëntendossier (EPD) de kwaliteit van de medische zorg zal verbeteren. Hoewel de media vaak een negatief beeld schets, lijkt het dus wel mee te vallen met de kritiek o p het landelijk EPD. Dit blijkt uit een onderzoek door TNS Nipo, in opdracht van de Nederlandse Patiënten-Consumenten Federatie (NPCF). 33 procent is bang dat na invoering van het EPD hun medische gegevens ‘op straat komen te liggen'. Ook denkt een derde van de ondervraagden dat zorgverzekeraars toegang hebben tot het EPD en dat er niet te allen tijde bezwaar kan worden gemaakt.

Marktwerking in zorg draagt niet bij aan hogere kwaliteit

Consumenten menen dat de marktwerking in de zorg niet heeft geleid tot een betere kwaliteit van dienstverlening. Dat blijkt uit het rapport `Gezondheidszorg monitor 2009` van NewCom Research & Consultancy op basis van online onderzoek begin 2009.

In 2006 noemde 42% de zorg patiëntvriendelijk en 39% vond de zorg persoonlijk. In 2009 is dat gedaald naar respectievelijk 38% en 35%. Mensen hebben wel vertrouwen in de deskundigheid van de hulpverleners (80%) en de kwaliteit van de zorg (65%). Over de hele linie scoort de zorg hierdoor een 6,5. Uit het onderzoek blijkt dat de waardering voor de klantgerichtheid van ziekenhuizen op alle fronten is gedaald. Marktwerking moest juist voor verbetering zorgen. In 2007 gaven ziekenhuisbezoekers nog een 7,5 voor de patiëntvriendelijkheid; nu is dat een 7. Voor duidelijkheid over de behandeling was de score in 2007 eveneens een 7,5 en nu minder dan een 7. Bijna de helft van de ondervraagden voelt zich in het ziekenhuis een nummer.

Antroposofische (en Complementaire) Zorg

‘VWS pompt twee ton in mislukt onderzoek’

Het onderzoek van 200.000 euro naar de werking van alternatieve geneeswijzen van het ministerie van VWS is uitgelopen op een mislukking.
De studies naar homeopathie en acupunctuur gingen uit van een ‘rammelende’ onderzoeksopzet. Dat melden Rob Koene, emeritus hoogleraar nierziekten, en Frits van den Dam, emeritus hoogleraar psychologie, in Medisch Contact. Volgens Koene en Van Dam is er sprake van een trendbreuk, omdat de overheid zich al jaren niet bezig houdt met studies naar alternatieve geneeswijzen. Laat staan dat zij dit soort onderzoek subsidieerden. Dit zal voorlopig ook niet meer voorkomen.

Dat meldt een woordvoerster van VWS aan het ND. ZonMw, de uitvoerder van het onderzoek, betreurt dit, omdat het juist de bedoeling was om alternatief werkende artsen bewuster te maken van het belang van wetenschappelijk onderzoek. De hoogleraren menen dat het onderzoek volstrekts zinloos was, omdat vele onderzoeken in de Verenigde Staten nog nooit goede alternatieve behandelingen zouden hebben opgeleverd.
Het blijft voor sommigen de vraag waarom de onderzoekopzet “rammelde”. Is er sprake van domheid of ‘opzettelijke onopzettelijkheid’ van de kant van VWS?

Genezing door hyperthermie

Het Centrum Hyperthermie in Amsterdam behandelt patiënten op basis van Hyperthermie. Die behandeling past in verschillende therapieën, maar wordt in het bijzonder toegepast bij de behandeling van kanker.

Het Centrum Hyperthermie is een initiatief van de Stichting Hyperthermie. (Hyperthermie wordt al jaren door de Nederlandse arts Robert Gorter in combinatie met andere therapieën in zijn kliniek te Keulen aangeboden; zijn behandelingen waren echter omstreden.)
Hyperthermie betekent letterlijk "verhoogde temperatuur". Al meer dan een eeuw geleden werd geobserveerd dat bij enkele patiënten kanker genas na het doormaken van een infectie met hoge koorts. Tegenwoordig weten we dat een temperatuur van 40 tot 45 °C, dus slechts enkele graden boven de normale lichaamstemperatuur, dodelijk kan zijn voor kankercellen. De moderne hyperthermie behandelingen zijn daarmee veel minder belastend voor de patient dan de oorspronkelijke koortsbehandeling.

Echter, als hyperthermie de enige behandelmethode zou zijn die werd toegepast, zou slechts een gedeelte van de kankercellen verdwijnen. Vandaar dat hyperthermie vrijwel uitsluitend wordt toegepast in combinatie met een andere behandelmethode, zoals radiotherapie of chemotherapie. De hyperthermie-behandeling kan het effect van de andere behandelingen vergroten.
Speciaal voor patiënten en betrokkenen heeft de Nederlandse Kankerbestrijding/KWF de brochure "Hyperthermie bij kanker" uitgegeven.

“Amerikanen zijn eigenlijk hindoe”

Tijdschrift “Newsweek”(18 aug.) publiceerde de uitkomst van recente onderzoekingen waaruit blijkt dat de opvattingen in de VS langzaam maar zeker steeds hindoeïstischer worden. Dertig procent noemt zich niet christelijk maar religieus; 65 procent vindt dat vele godsdiensten naar het eeuwig leven kunnen leiden, en 25 procent gelooft in reïncarnatie.
Ook in dit opzicht zijn de VS trendsetters.

Homeopaten zonder grenzen in de knel

De Nederlandse afdeling van “Homeopaten zonder grenzen”had in juni een congres georganiseerd: “Homeopathie voor ontwikkelingslanden” waarin geafficheerd werd dat Homeopathie goedkoop, veilig en effectief is voor ontwikkelingslanden. Bovendien is er een kliniek in Malawi, waarin homeopathie verstrekt wordt naast traditioneel Afrikaanse medicijnen.

Minister Koenders had in zijn antwoord op Kamervragen tegen dat laatste geen bezwaar, omdat homeopathie complementair wordt verstrekt. Nu richt de internationale Voice of Young Science Network zich tegen de gedachte, dat homeopathische middelen vertrekt zouden worden tegen ziektes als hiv, tbc, kinderdiarree, griep en malaria. De WHO heeft de kritiek overgenomen in een vorm van ernstige waarschuwing. De praktijk is echter dat veel landen de dure reguliere middelen niet kunnen betalen, en dat je ‘dan wel wat moet’.

Niet-reguliere behandelwijzen

Artsenkoepel KNMG heeft sinds 2008 een nieuwe gedragsregel voor niet-reguliere behandelwijzen.
Kern is dat artsen zich altijd moeten richten op wetenschappelijk bewijs van een behandeling, rekening houdend met wensen en verwachtingen van de patiënt. Alleen onder strenge voorwaarden mag een arts een alternatieve behandeling aanbieden. Hij mag nooit voorbijgaan aan een regu­liere behandeling, ook al wijst de patiënt deze af, zoals bijvoor­beeld bij Sylvia Millecam gebeurde.
De patiënt mag geen schade oplopen. De medicus moet eerlijk zijn over de werking van een be­handeling. En hij moet beseffen dat een artsentitel bij patiënten vertrouwen kan wekken in een behandeling.

In memoriam Dirk Pollmann

Begin augustus werden wij opgeschrikt door het bericht van het plotseling overlijden van Dirk Pollmann.
Dirk was al een tijdje ziek, maar dat dit zo snel zijn tol zou eisen was voor velen onverwacht.

Tot eind 2007 was Dirk directeur van Ilmarinen, een heilpedagogishe instelling in Groningen, waarvan hij aan de wieg heeft gestaan. Vanuit die positie was hij ook jarenlang actief en betrokken bij het Heilpedagogisch Verbond en later de NVAZ.

Wij denken aan hem terug als iemand met een grote betrokkenheid. Hij was vooral een goede heilpedagoog met een warm hart voor jongeren.

Op zijn weblog heeft Michel Gastkemper op 18 augustus onder het kopje "Romaans" een mooi In Memoriam geschreven.

Preventie - Epidemiologie

Het Pandemie-beleid muteert snel (zie ook column ‘Uit de doden opgestaan’)

Het verloop van Nieuwe Influenza A (H1N1) lijkt mild en is tot nu toe vergelijkbaar met de normale seizoensgriep.

Vanwege het milde karakter van de griep schrijven huisartsen niet meer standaard virusremmers voor als iemand griepklachten heeft. De werking van de virusremmers weegt niet altijd op tegen de bijwerkingen die kunnen ontstaan. Dat maakte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) recent bekend.

Mensen met een verhoogd risico op complicaties als gevolg van de griep krijgen in ieder geval wel virusremmers. In andere gevallen bepaalt de huisarts of een patiënt wel of geen virusremmers nodig heeft.

De groepen mensen die volgens het RIVM een verhoogd risico hebben op complicaties zijn: vrouwen die minimaal 6 maanden zwanger zijn; kinderen jonger dan 2 jaar; mensen met een ernstige immuunstoornis; mensen die ieder jaar toch al een oproep krijgen voor de griepprik.
Nieuwe gevallen van Nieuwe Influenza A (H1N1) worden niet meer geregistreerd door huisartsen. Zij hoeven alleen nog mensen te melden die in het ziekenhuis worden opgenomen of overlijden als gevolg van de griep.
Ook wordt er niet meer standaard laboratoriumonderzoek gedaan bij iedereen met griepverschijnselen.

Kwart verpleegkundigen weigert griepvaccinatie

Een kwart van de verpleegkundigen wil niet worden ingeënt tegen de Mexicaanse griep. Dat concludeert Nursing.nl op basis van een poll onder zeshonderd bezoekers van de site.
Bijna 54 procent wil zich laten inenten. Net geen kwart wil dit niet en 21,9 procent zei geen antwoord op de vraag te weten. Later bleek dat zij geen proefkonijn willen worden van een nieuw vaccin.
Het staat nu al vast dat als de massale uitbraak van het griepvirus Nederland in het najaar zal treffen, medisch personeel als eerste een vaccin zal worden aangeboden.

Voedselallergie plaagt steeds meer Nederlanders

Steeds meer mensen hebben een voedselallergie. Zo’n 2 tot 7 procent van de Nederlanders krijgt klachten na het eten van bijvoorbeeld noten, vis of schaaldieren. Het aantal mensen met allergie neemt wereldwijd toe. Wereldwijd hebben 1,3 miljard mensen last van allergische symptomen, vooral in Westerse landen.

Er bestaat geen medicijn tegen de allergie. Het vermijden van de betrokken etenswaar is lang niet altijd de beste aanpak. In veel gevallen werkt dit de allergie juist in de hand. Wel bestaat therapie die de klachten kan verminderen of wegnemen. Het aantal Nederlanders dat zich middels immunotherapie of allergievaccinatie bij een specialist laat behandelen tegen allergieklachten, is de afgelopen jaren toegenomen.

Protestant leidt gezondste leven

In een onlangs uitgebracht rapport over geloof in ons land legt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de relatie tussen geloof en levensstijl.
Voor een deel bevestigt het 144 pagina's tellende boekwerk bestaande vooroordelen, zoals het rijke Roomse leven, saaie calvinistische matigheid en islamitische afzondering. Voor een deel levert het rapport ook munitie voor nieuwe 'volkswijsheden'.
Katholieken en niet-kerkelijke medeburgers zijn de zwaarste drinkers van ons land. Leden van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) leven veruit het gezondst, ze roken weinig en drinken met mate, hoewel hun strengere Biblebelt-vrienden net als de katholieken naar God op zoek gaan achter de (kroon)kurk. Islamieten raken nauwelijks een druppel aan, maar zijn wel weer stevige rokers en van alle gelovigen en ongelovigen in ons land het zwaarlijvigst. Ze bewegen onvoldoende.

PKN'ers, “protestanten zonder zwarte kousen”, komen uit het onderzoek naar voren als de braafste burgers, maar ook de meest sociale. Ze zijn het vaakst actief in het vrijwilligerswerk - ook buiten hun kerk - maar zij weten ook van alle Nederlanders het hoogste inkomen te genereren.

In 2008 rekende 58 procent van de bevolking boven de 18 jaar zich tot een kerkgenootschap. De r.-k.-aanhang is nog steeds het grootst, namelijk 30 procent van die 58 procent. Zo'n 10 procent ziet zich als Nederlands hervormd, 4 procent gereformeerd en 5 procent rekent zich tot de PKN. De islam is goed voor 5 procent van de volwassen bevolking.

Verburg: veearts is te veel apotheek

Minister van Landbouw Gerda Verburg (CDA) onderzoekt of het antibioticagebruik in de veehouderij kan worden teruggedrongen door dierenartsen te verbieden medicijnen te verkopen.
Nu leveren de meeste dierenartsen de geneesmiddelen die ze zelf voorschrijven. Mogelijk verklaart dat het hoge antibioticagebruik in vooral de intensieve veehouderij.

Eerstelijnszorg

Huisartsen overschrijden NZa-normen

Huisartsen werken gemiddeld tien uur per week meer dan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) als norm hanteert. Ook overschrijden zij de norm voor het praktijkoppervlak en het aantal doktersassistentes. Dat blijkt uit de resultaten van de Meetweek van Comité WAKE UP (CWU).

Gemiddeld werken huisartsen 55,78 uur per week, exclusief diensten. De norm is 45 uur. Huisartsen staan per jaar voor gemiddeld 240 uur dienst ingeroosterd op de huisartsenpost. Hiervan wordt gemiddeld 25 procent verkocht.
Het praktijkoppervlak van gemiddeld 103 m2 is ook meer dan de norm van de NZa. De NZa gaat uit van 80 m2 en 1 fte doktersassistentie per huisarts. Dit blijkt echter 1,13 fte te zijn. Alle gegevens zijn omgerekend naar een normpraktijk.
De meetweek gaat mogelijk enkele keren per jaar herhaald worden. Zo wordt inzichtelijk of de werkdruk voor huisartsen toeneemt.

Deel Tamiflu-gebruikers wordt onwel

De Britse autoriteiten hebben meer dan vierhonderd meldingen van bijwerkingen geregistreerd van Tamiflu, het middel tegen de Mexicaanse griep.

Tussen 1 april en 6 augustus kwam bij 11 procent van de volwassenen die het middel gebruikten misselijkheid voor en 8 procent moest overgeven. Vijftien procent van de kinderen moest overgeven en tien procent kreeg last van diarree. Eén op de twintig kinderen kreeg buikpijn en drie procent werd misselijk. Voor zwangere vrouwen blijkt Tamiflu ook niet veilig. Daarom is Engeland voor hen reeds overgestapt naar Relenza, omdat dit middel niet in het bloed wordt opgenomen en daarom minder schadelijk is voor het kind.
De Belgische epidemioloog Luc Bonneux betwijfelt het effect van Tamiflu over de bijwerkingen van de Mexicaanse griep, en spreekt van de “griepmaffia”.

Instellingen Algemeen

Heibel om grieppoli

De recent geopende grieppoli in het Slotervaartziekenhuis is in strijd met het beleid van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).
Dat bepaalde onlangs dat alleen risicogroepen nog getest mogen worden, terwijl op de grieppoli iedereen terecht kan. De Landelijke Huisartsen Vereniging (LVH) stelt donderdag in de Volkskrant dat de poli mensen in gevaar kan brengen.

"Als mensen denken dat ze ziek zijn, moeten ze niet in de wachtkamer gaan zitten, maar moeten ze thuis blijven en de huisarts bellen", meldt de LVH in de krant. "Dat is om te voorkomen dat mensen elkaar besmetten."

Het ziekenhuis erkent het beleid te doorkruisen maar zegt dat patiënten zo snel mogelijk willen weten of ze de griep hebben. Zo'n veertig of vijftig mensen zouden de grieppoli al hebben bezocht. De kosten hiervan worden niet door zorgverzekeraars gedekt, maar zijn voor het ziekenhuis zelf.

Minister Ab Klink (Volksgezondheid) noemt donderdag in een reactie de grieppoli 'overbodig'. ,,Ik zou iedereen aanraden: bel de huisarts'', aldus Klink. Volgens hem is de 'grieppoli' overbodig, maar staat het iedereen wel vrij eigen initiatieven te nemen bij het bestrijden van de griep. De vereniging ZN kondigde aan de poli niet te vergoeden, maar dit verbod is in strijd met de geldende regels.

Leger des Heils

Het Leger des Heils wordt vrijwel geheel gefinancierd door de overheid.
In de afgelopen zes jaar liep het bedrag aan overheidssubsidies op van euro 122 mln in 2003 tot ruim euro 220 mln in 2008. Uit eigen fondsen haalt het leger 20 mln per jaar op.
De corebusiness van het Leger is de opvang van dak- en thuislozen. Naast de rijksoverheid dragen ook gemeenten bij aan deze opvang. De gemeentelijke subsidies liepen op van euro 43,2 mln in 2003 tot euro 51,2 mln in 2008. De provincies subsidieerden het Leger afgelopen jaar met bijna euro 41 mln. Dit geld is bedoeld voor de jeugdzorg. In 2003 bedroegen de provinciale subsidies euro 27 mln.
Marian Thieme is boos. Jammer voor haar, vindt ook de staatssecretaris.

Abortuspil verstoort zomerrust van politici

De overtijdbehandeling (vroege abortus, tussen 12 en 16 dagen nadat de vrouw ongesteld had moeten worden, die kan bestaan uit een pil of zuigcurettage) komt onder de abortuswet.
Tegen Women on Waves, die deze behandeling heeft aangeboden, is door de Inspectie aangifte gedaan. Het heeft ertoe geleid dat deze voorziening gestopt is.

Gehandicaptenzorg en GGZ

Zorg om zorgboerderijen

Veel zorgboerderijen komen in financiële moeilijkheden, als hun budget is opgebouwd uit PGB’s, waaruit nu de component “ondersteunende begeleiding” wordt vervangen door “begeleiding”met een beperkte indicatie.

‘Griep leidt tot strop voor zorg’

Zorginstellingen vrezen een miljoenenschade door de Mexicaanse griep en willen van minister Klink van Volksgezondheid weten hoe die wordt gecompenseerd.

Vooral ziekenhuizen en instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (ggz) lopen financiële risico’s, doordat dit najaar waarschijnlijk veel extra patiënten worden opgenomen en behandelingen worden afgezegd.
GGZ Nederland heeft Klink een brief over de problematiek gestuurd. De ggz kent een prestatiebekostiging en dat dreigt een groot probleem te worden als straks eenderde van de behandelaars en de patiënten ziek wordt, zegt Jos de Beer, directeur van GGZ Nederland. ‘Dat enorme productieverlies wordt niet vergoed. Dan spreken we niet meer over een normaal bedrijfsrisico.’
Veel ggz-instellingen hebben het financieel zwaar, zegt De Beer. ‘Voorkomen moet worden dat de griep voor hen de nekslag wordt.’

Jellinek start nieuw centrum en nieuwe behandeling

Jellinek gaat gebruik maken van een 'nieuwe' behandelmethode voor drank-, drugs-, medicijn- en gokverslaving.

Jellinek opende recent aan het Surinameplein in Amsterdam een nieuw centrum. De behandeling is gebaseerd op het Minnesotamodel en heeft veel weg van het twaalf-stappenplan van hulpgroepen als Anonieme Alcoholisten. Verslaafden staan zowel binnen de tijd dat ze behandeld worden als erbuiten met elkaar in contact. Het is de meest gebruikte methode tegen verslaving ter wereld, maar wordt in Nederland nog weinig toegepast.

Acht behandelaars van Jellinek zijn voor de methode een jaar lang opgeleid in Amerika. Het centrum telt 42 opnameplaatsen. De behandeling duurt zes weken tot drie maanden. Met het Minnesotamodel wordt verbondenheid tussen verslaafden gecreëerd, waardoor het isolement, typerend voor verslaving, wordt doorbroken. De twaalf stappen zijn verdeeld in drie fasen: voorbereiding op herstel, het herstel zelf en het voorzetten van herstel. Jellinek richt zich op de eerste twee fasen. De verslaafden nemen dan al deel aan zelfhulpgroepen buiten het centrum. Als de behandeling is afgerond, blijven ze die groepen bezoeken voor de derde fase. (ANP)

Voltallig toezicht Brabantse GGZ stapt op

De voltallige raad van toezicht van GGZ Westelijk Noord-Brabant (GGZ WNB), een van de grootste zorginstellingen uit Brabant, stapt op.

Oorzaak is een slepend conflict met het bestuur van de regionale ggz-instelling. De raad van toezicht heeft aangekondigd de lopende zaken af te handelen, terwijl de instelling zelf op zoek gaat naar nieuwe toezichthouders. Daarbij wordt in eerste instantie gedacht aan een soort formateur.
Er wordt gestreefd naar een eigen vermogen van 10% van de jaaromzet, onvermijdelijk in deze tijd van marktwerking.
Ook is een voorgenomen fusie in het geding.

Verpleeg- en Verzorgingshuizen

Verpleeghuisarts wordt specialist ouderengeneeskunde

Vanaf 15 juli 2009 heet de ver­pleeghuisarts officieel specialist ouderengeneeskunde. De minis­ter van VWS heeft hiermee op 15 januari ingestemd.

De naam ver­pleeghuisarts is vanaf 15 juli geen beschermde titel meer. Vanaf die datum is 'specialist ouderengeneeskunde' de officiële bescherm­de titel waaronder geregistreerde leden van de beroepsgroep in liet betreffende specialisten register staan ingeschreven.
NVVA, de beroepsvereniging van verpleeghuisartsen en sociaal ge­riaters, heeft destijds het initiatief genomen voor een wijziging van de naam van de beroepsgroep.

De aanleiding was de verbreding van het vakgebied, waarvan ook de sociale geriatrie nu deel uitmaakt. Ouderen en chronisch zieken wil­len bij voorkeur in hun eigen om­geving blijven wonen. Ook als zij als gevolg van multiple pathologie kwetsbaar zijn, moeten zij daar complexe professionele zorg en behandeling kunnen ontvangen. Omdat dit betekent dat de ver­pleeghuisarts niet langer alleen zorg verleent in het verpleeghuis, maar ook in het verzorgingshuis en bij mensen thuis, was de naam niet meer passend. De verbreding van het vakgebied stelt ook nieuwe eisen aan de beroepsuitoefening. Dit heeft geleid tot een verzwaring van de opleiding.

Met de komst van de nieuwe naam voor de beroepsgroep verandert ook de naam van de vereniging. Verenso is de nieuwe naam voor de NVVA. Verenso is een samenvoe­ging van vereniging en specialisten ouderengeneeskunde/sociaal-geriaters. De nieuwe naam benadrukt zowel de zakelijke kant van de ver­eniging als de menselijke kant van de beroepsgroep.

Verzorgingshuizen dwingen vrijwillige bijdrage af

Verpleeg- en verzorgingshuizen bieden hun bewoners de laatste jaren meer extra service.

Het gaat dan om de zgn. bewassing, extra eten en drinken, kapper of pedicure, vervoer bij uitstapjes en kranten of internet. Deze extraatjes vallen niet onder de AWBZ. De prijzen daarvoor lopen per instelling sterk uiteen. Bussemaker staat achter het principe dat mensen voor extra's in de zorg ook extra betalen. Alleen moet de basiszorg wel voldoende zijn, schrijft ze in een brief aan de Tweede Kamer. Ze stelt vast dat er instellingen zijn die niet voldoen aan de normen voor verantwoorde zorg maar hun bewoners wel confronteren met extra bijdragen.
Dit noemt ze 'onwenselijk'

Bemoeizorg voor ouderen: betuttelend of beschermend?

Huisartsenvoorzieningen worden geconfronteerd met een groeiend aantal zeer kwetsbare ouderen, waarop de probleemgestuurde huisartsenzorg nog onvoldoende is ingesteld.

De probleemgestuurde werkwijze van Nederlandse huisartsen wordt gewaardeerd door patiënten, maar is voor zeer kwetsbare ouderen minder geschikt. Voor hen verdient een proactieve en soms zelfs paternalistische werkwijze de voorkeur. Ook de ziekenhuiszorg is nog onvoldoende toegesneden op het verblijf en herstel van zeer kwetsbare ouderen. In het ziekenhuis vormt met name de coördinatie van de medisch specialistische zorg bij multimorbiditeit een complex probleem, waarvoor inmiddels succesvolle oplossingen zijn bedacht en uitgeprobeerd.

Het KNMG-congres ‘Van het concert des levens’ op donderdag 1 oktober 2009 wijdt een workshop aan deze kwetsbare ouderen. Wat zijn de nieuwe werkwijzen in de zorgverlening voor deze patiëntengroep in de huisartsenvoorziening en het ziekenhuis?

Internationaal

Obama snakt naar adem bij voorgenomen stelselwijziging

President Obama dreigt met een faillissement van Amerika als het zorgstelsel niet verandert. Het zorgstelsel is onbetaalbaar geworden en staat het economisch herstel in de weg.

De Amerikaanse gezondheidszorg is de duurste van de wereld, zo’n twintig tot vijftig procent duurder dan in vergelijkbare westerse landen. Bovendien zijn 47 miljoen Amerikanen onverzekerd. Er bestaat echter, zoals eerder Clinton had ervaren, beduchtheid dat verzekeraars uit de markt worden gedrukt, dat het stelsel op socialistische leest wordt geschoeid, dat er wachtlijsten ontstaan en de rijken moeten opdraaien voor de kosten van de armen.

Alle drie de uitgangspunten:

a) betaalbare gezondheidszorg voor iedereen,
b) de keuze tussen een verzekering van de overheid of van particuliere maatschappijen,
c) terugdringen van de enorme kosten van de zorg,

worden door de tegenpartij deskundig gefileerd, en als onbetaalbaar of ón-amerikaans afgewezen.

Het tweede alternatief wordt nu vervangen door de keuzeoptie tussen (1) de bestaande particuliere maatschappijen en (2)verzekeringscoöperaties die met een startkapitaal van de staat, bestuurd en gecontroleerd worden door hun leden.

Overig Nieuws

Fries oermens eet alleen vet vlees met room en zout

Chiropractor Jacob Brandsma (51) uit het Friese Hommerts volgt een paleolithische leefstijl en dieet. Hij eet niets anders dan vetten en eiwitten. Hij eet vet vlees en vette vis. Met veel room en zeezout voor de mineralen. Het 'oermensdieet' geeft hem naar eigen zeggen zoveel energie, dat hij die nauwelijks kwijt kan. "Op blote voeten raak je je negatieve energie kwijt in het gras." Brandsma acht het bewezen dat zijn manier van leven de gezondste is. "Als iedereen mijn levensstijl aanneemt, dan kunnen we de gezondheidszorg opdoeken."

Prikpleister in plaats van injectiespuit

Uit de innovatiewereld wordt gemeld dat er een prikpleister aankomt in plaats van een injectiespuit; deze pleister bevat naaldjes van enkele tienden van millimeters lang en een paar mensenharen dik. Ook goed voor het oog bij macula-degeneratie ipv een prik. Optimisten verwachten dat binnenkort ook de griepprik als pleister per post wordt toegestuurd. (Trouw, 20-8-09)
 
Site Meter