De Digitale Verbreding, uitgave 15, van 2 maart 2010

In deze vijftiende uitgave van De Digitale Verbreding een vooraankondiging van de belangrijke Algemene Ledenvergadering van de NVAZ op dinsdag 13 april. Vanwege de besluitvorming over wijziging van de statuten is het van belang dat twee derde van de afgevaardigden in de Ledenraad aanwezig is.

Maar ook een verslag van Alexandra Buijsman, die op 13 februari getuige was van de landelijke conferentie van de Medische Sectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland, onder de intrigerende titel ‘Wie wordt daar nou “beter” van?’ Zij maakte deel uit van het bonte gezelschap van zo’n 370 therapeuten, artsen, groepsleiders en studenten die in Amsterdam op die dag in het Geert Groote College bijeen kwamen.

Een belangrijke aankondiging betreft de negende bewonersconferentie voor hulpvragers van sociaaltherapeutische instellingen in Nederland en België, die dit jaar zal van 25 t/m 28 mei gehouden zal worden. Met als thema: ‘In beweging zijn’.

En dan zijn er de nodige boeken verschenen, of nog te verschijnen. U vindt ze allemaal onder de links hierna, evenals een keur aan verschillende berichten, cursussen en nascholingen.

Om De Digitale Verbreding nr. 15 te kunnen printen, klik hier voor een pdf-document van deze uitgave.

Vooraankondiging ALV van de NVAZ, 13 april
Verslag ‘Wie wordt daar nou beter van?’ op 13 februari
Aankondiging bewonersconferentie voor hulpvragers, 25-28 mei
Edith Maryon College: In partnerschap het Competentie Gericht Onderwijs inrichten
Actuele ontwikkelingen op De Vijfsprong
Casa de Santa Isabel
Toermalijn in Moskou

Publicaties

Aankondiging boekpresentatie ‘Ik wil ook’, 15 april
Bespreking publicatie ‘Ogenblikken’ van Breidablick over ‘lichtmomenten’
Boekpresentaties ‘Dementie’ en ‘Uitwendige therapieën’ op 6 februari

Cursussen en nascholing

Hogeschool Leiden met twee interdisciplinaire en drie cursussen voor kunstzinnig therapeuten:
Interdisciplinaire Nascholing ‘Depressie’
Interdisciplinaire nascholing ‘De verstoorde verbinding’
Nascholingscursus ‘Kunst In Contact met Kinderen’ (KICK) voor kunstzinnig therapeuten beeldend
Nascholing ‘Binnenste buiten... en andersom’ voor kunstzinnig therapeuten beeldend
Nascholing voor kunstzinnig therapeuten ‘Vruchten van het leven’

Nascholing muziek- en euritmietherapeuten, zaterdag 6 maart
Voeding en antroposofie, 12 maart en 16 april
Symposium Brein of bewustzijn 12 maart
Studiebijeenkomst antroposofische ouderenzorg 19 maart
Kanker, achtergronden en therapieën,Zoetermeer maandag 22 en 29 maart 2010

(Bron afbeeldingen: Mirthe Duindam en Flox den Hartog Jager)

Voorlopige agenda voor de Algemene Ledenvergadering van de NVAZ

Voorlopige agenda voor de Algemene Ledenvergadering van de NVAZ op dinsdag 13 april 2010

De bijeenkomst vindt plaats in de Kleine Tuinzaal op landgoed De Reehorst, naast station Driebergen-Zeist. Tijdstip van vergaderen: 19.00 tot 21.30 uur. Vanaf 18.30 is de zaal open en staan soep en broodjes klaar.

De vergadering is tevens de formele en laatste vergadering van de Ledenraad. In verband met de besluitvorming over wijziging van de statuten is het van belang dat twee derde van de afgevaardigden in de Ledenraad aanwezig is.

Met het besluit tot statutenwijziging wordt de omvorming naar een vereniging met een Algemene Ledenvergadering (in plaats van een Ledenraad) formeel bekrachtigd.

De voorlopige agenda is als volgt:

1. Welkom en introductie door de voorzitter

2. Verslag ALV 24-11-2009

3. Besluit tot wijziging van de statuten
overeenkomstig de voorgenomen structuurverandering zoals besproken in de ALV op 24-11-2009

4. Beleidsplan 2010-2013

5. Jaarverslag 2008
vaststelling van Jaarverslag en Jaarrekening 2009

6. Presentatie Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg
presentatie van activiteiten en resultaten van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden door lector Erik Baars

7. Presentatie plan onderzoek
presentatie van een integraal plan onderzoek in het veld van de antroposofische zorgverlening, met financiële onderbouwing

8. Besluitvorming vervolg Leerstoel en Lectoraat
besluitvorming ten aanzien van het plan onderzoek, met name de financiële ondersteuning in NVAZ-verband, van vervolg van Bernard Lievegoed Leerstoel aan de VU Amsterdam en het Lectoraat Antroposofische gezondheidszorg aan de Hogeschool Leiden

9. Toekomst bestuur NVAZ

Wie wordt daar nou ‘beter’ van?

Verslag landelijke conferentie Medische Sectie van de Antroposofische Vereniging in Nederland

Op zaterdag 13 februari 2010 kwamen zo’n 370 therapeuten, artsen, groepsleiders en studenten samen in het Geert Groote College in Amsterdam, een bont gezelschap. In zijn welkomstwoord vertelde Koop Daniëls, coördinator Medische Sectie over het streven van de voorbereidingsgroep dit jaar meer jonge mensen te bereiken. Rondkijkend in de zaal zag ik er enkele. Maar gezellig werd het toch met vele oude bekende en ook onbekende ontmoetingen.

We begonnen de dag met het op elkaar afstemmen onder leiding van muziekpedagoog Christa Bos. Ze wist in 20 minuten de zaal een 3 stemmig lied te leren, zelf gecomponeerd op een prachtig gedicht van Ida Gerhardt!

In vervolg op de thema’s van de afgelopen jaren stond dit jaar het innerlijke proces van de therapeut centraal. Als ik iets voor een ander wil betekenen, zal ik eerst aan mijzelf moeten werken. Dat betekent kwetsbaar durven zijn, onderzoeken en willen veranderen. Maar wie wordt daar nou beter van? Deze vraag onderzocht psycholoog Jacques Meulman in zijn inleiding over de innerlijke weg van de professional in de zorg. Hij vertelde over persoonlijke leermomenten en kwam tot een verrassende conclusie, niet alleen jijzelf en de cliënt heeft daar wat aan, maar ook de engelenwereld! En daarmee maakte hij een verbinding naar het karmatheater... het laatste onderdeel van de conferentiedag.

Maar voor het zover was, volgden de deelnemers twee sessies van een zelfgekozen werkgroep. Er waren daartoe keuzes te over, van meesterlijk communiceren, verhalen vertellen, tot de therapeut en zijn dubbelganger, van doe ik het goed of doet het me goed? (over voeding), de zoektocht naar mijn kleine verslaving, leren over systeemopstellingen, in beweging tussen ideaal en routine, tot onderzoek van de eigen werkstijl. Er werd hard gewerkt en tussendoor was er een goed verzorgde (warme) lunch.

Na de theepauze werden er enkele impressies getoond uit de werkgroepen; een gedicht voorgedragen, improvisatiemuziek gemaakt en een lachwekkende improvisatie getoond van een therapeut met een cliënt, waarbij het de vraag was: wie heeft de regie? Je raadt het al; dat was de cliënt...

We besloten de dag met een opvoering van het Karmatheater. We keken naar een bijzonder stuk over Judith & Frank, twee medewerkers van een bedrijf. Zij hadden een samenwerkingsprobleem. In het stuk zag je dat zij nooit alleen waren, het geestwezen was altijd aanwezig. Vooral ’s nachts inspireerde hij hen en deed hen herinneren aan hun gezamenlijke verleden en hun gezamenlijke toekomst… De invloed van de wereld van de engelen is groter dan we wel vermoeden, dat bracht dit stuk duidelijk naar voren. Wellicht een thema voor 2011; het komende jaar kunnen we daar alvast ons innerlijke onderzoek naar doen.

Dank aan allen die de conferentie tot een geslaagde dag gemaakt hebben!
Namens de voorbereidingsgroep van de Medische Sectie-Raad,
Alexandra Buijsman

De Medische Sectie maakt deel uit van de Antroposofische Vereniging in Nederland en van de Vrije Hogeschool voor Geesteswetenschap. Deze jaarlijkse conferentie is een interdisciplinaire bijeenkomst voor studenten en werkers in de gezondheidszorg die zich laten inspireren door de antroposofie.

Aankondiging Bewonersconferentie voor hulpvragers

Aankondiging Bewonersconferentie voor hulpvragers 25-28 mei: In beweging zijn

Dit jaar zal van 25 t/m 28 mei voor de negende keer de Bewonersconferentie voor hulpvragers van sociaaltherapeutische instellingen in Nederland en België gehouden worden. Het thema van deze conferentie is: ‘In beweging zijn’.

Vijftien jaar geleden, in 1995, was deze voor het eerst op Bronlaak en nu, in 2010, zal deze dus voor de tweede keer in Bronlaak bij Oploo plaats gaan vinden.

Scorlewald ging ons al twee keer voor, in 1993 en 2008, daarna Midgard, Titurel, Overkempe, Widar en Breidablick.

In woon-werkgemeenschap Bronlaak is geen pinkstervakantie, daarom (en dat is nieuw) zullen de bewoners van Bronlaak er gewoon zijn en overdag naar hun werk gaan. Behalve zij die meedoen aan de conferentie, natuurlijk.

Daarom ook zijn wij op zoek gegaan naar slaapplaatsen buiten Bronlaak en hebben deze gevonden in Overloon op bungalowpark De Vers, waar de deelnemers ’s avonds naartoe zullen gaan.

Voor verdere informatie hebben we de volgende website geopend:
http://www.wix.com/bronlaak/bewonersconferentie
Hier aanmelden gaarne vóór 15 maart.

Wie voorgaande bewonersconferenties van 2002 en 2004 wil bekijken, kan gaan naar http://www.bewonersconferentie.nl/

Met vriendelijke groet,
Namens de voorbereidingsgroep,
Fransje Aarts & Inge van den Berg

In partnerschap het Competentie Gericht Onderwijs inrichten

In De Edithie nr. 2, uitgave van het Edith Maryon College, instituut voor opleiding en scholing in de zorg, dat verschenen is op 17 februari, lezen wij het volgende bericht:

Het Edith Maryon College organiseert 6 werkveldbijeenkomsten waarin in samenwerking met betrokken functionarissen van de zorginstellingen waar de studenten werken of stage lopen het Competentie Gericht Onderwijs (CGO) vorm wordt gegeven.

Er zijn 4 bijeenkomsten geweest en daar waren telkens zo’n 20 praktijkopleiders, werkbegeleiders, coaches, coördinatoren en leidinggevenden van diverse zorginstellingen aanwezig. De aanwezigen hebben hard gewerkt aan de inrichting van het CG Onderwijs, aan het bijstellen van de beroepsproducten-catalogus, het maken van projecten, het meedenken in de examinering en de inrichting van de beroepspraktijkvorming. De verslagen van de werkveldbijeenkomsten zijn te vinden op www.maryoncollege.nl

Partnerschap met de zorgorganisaties staat centraal in de visie van het Edith Maryon College. Vanuit de motieven ‘ontwikkelen, verbinden, verantwoorden en ondernemen’ werken de zorgorganisatie en de opleiding samen aan de beroepsontwikkeling van de medewerker-in-opleiding, de student.

In het CGO is samenwerking met het werkveld een belangrijk item. Het vormgeven van partnerschap zal de komende jaren meer aandacht krijgen, omdat daar nog veel te verbeteren valt, zoals bleek uit onze laatste bijeenkomst over de inrichting van de Beroepspraktijkvorming.

In het CGO zullen studenten werken aan kerntaken, werkprocessen en competenties. Dit betekent een lerende houding van de docent en een actieve rol voor de student. Hiertoe zal het EMC de komende maanden een pilot starten (5 keer) met de coördinatoren. Zij zullen werken aan het in de praktijk brengen van de visie van het EMC in concrete lessituaties, zoals beschreven in het boekje ‘Kijkrichting en inrichting’.

Voor het CGO heeft het EMC een ontwikkelgroep ingericht, bestaande uit de volgende opleidingscoördinatoren: Christoph Rosenkranz (voorzitter), Hetty Houtenbos, Manfred Flessner en ondergetekende. Zij zullen het ontwikkelde concept verder uitwerken en implementeren in samenwerking met alle betrokkenen.

Alexandra Buijsman,
Beleidsmedewerker kwaliteit, opleidingscoördinator en docent

Actuele ontwikkelingen op De Vijfsprong

Nieuws vanuit zorgboerderij Urtica/De Vijfsprong te Vorden:

Net niet voor onze boeren!

Het was woensdag 20 januari spannend tot het laatste moment: zouden onze boeren op de BioVak 2010 in Zwolle de innovatieprijs krijgen? Helaas: ‘De Koperen Schop’ ging naar boerderij Ruimzicht in Halle. Een eervolle tweede plaats voor onze vernieuwende serrestal en de zuivelverwerking betekende echter wel de nodige reclame. In de Stentor van 21 januari stonden wij dan ook volop in de belangstelling (met foto en al).

En weer genomineerd

En wat lazen we in diezelfde Stentor, maar dan een paar dagen eerder (16 januari 2010)? ‘De twee zorgboerderijen op het Vordense landgoed Hackfort, ’t Hofhuis en de Hoogkamp, zijn genomineerd voor de Publieksprijs voor Ruimtelijke Kwaliteit 2010. Met deze prijs wil de provincie Gelderland ruimtelijke projecten in het zonnetje zetten.’ En verderop wordt beschreven, waarom we zijn genomineerd: ‘Het gaat in dit project om een kleinschalige voorziening die op sympathieke wijze gebruik maakt van de rust, de sfeer en zelfs vruchtgebruik (onder andere hout) van de omgeving.’ Op 25 maart wordt de prijswinnaar bekend gemaakt. Ondertussen kan iedereen stemmen voor ons project voor de publieksprijs. Kijk maar op: http://www.gelderland.nl/eCache/DEF/10/685.html.

Koetshuis op Hackfort

Het ontwerp voor een theehuis in het koetshuis op landgoed Hackfort is klaar. Bij het ontwerp is rekening gehouden met de huidige sfeer en het gebruik van het landgoed. De beoogd exploitant, Driekant Ambachtscentrum, ziet in het ontwerp spijtig genoeg onvoldoende mogelijkheden om tot een gunstige exploitatie te komen en ziet daarom op zakelijke gronden af van verdere samenwerking. Natuurmonumenten en de Driekant zijn tot een bevredigende afronding gekomen en gaan op een goede manier uit elkaar. Natuurmonumenten gaat verder op de ingeslagen weg om een theehuis te realiseren. Onder de naam ‘Hackfort in beweging’ werkt Natuurmonumenten, samen met onder meer onze instelling, aan de ontwikkeling van nieuwe functies op het landgoed. Daardoor kan het unieke karakter van Hackfort worden behouden en zorgen we voor een ‘levend’ landgoed, waar mensen kunnen genieten van natuur en cultuur. Dit krijgt vorm in de verbouw van boerderijen tot zorgboerderijen, het organiseren van educatieve- en culturele activiteiten. Ook het realiseren van een theehuis hoort daarbij.

Evaluatiemiddag en meerjarenbeleidplan

Op 26 februari hebben wij een bijzondere evaluatiemiddag. Wij gebruiken onze ervaringen van de afgelopen jaren namelijk voor het gezamenlijk maken van een identiteitsbeeld van onze instelling. De vraag zal luiden: ‘wat zijn de kwaliteiten en kenmerken van Urtica?’ Om die vraag enigszins in banen te leiden zal Ad van der Hulst ons helpen. Hij gebruikt daarbij het ‘identiteitsspel’. Deze middag is gelijk de start voor het werken aan het nieuwe meerjarenbeleidplan voor 2011-2016. Op deze bijeenkomsten zijn medewerkers, zorg- en hulpvragers, de boeren, de winkeliers en de leden van de Raad van Toezicht uitgenodigd.

Casa de Santa Isabel in Portugal

‘Vorige week bereikte ons het verontrustende nieuws dat de plaatselijke en regionale Portugese overheden verregaande plannen hadden om een nieuwe (hoofd) weg aan te leggen die het terrein van de Casa de Santa Isabel in tweeën zou delen en het voortbestaan van de (biologisch-dynamische) boerderij ernstig zou bedreigen. Medewerkers van “de Casa” kwamen daar “toevallig” achter door een artikel in dat in de plaatselijke krant stond...

Er werd direct actie ondernomen: d.m.v. gesprekken met de overheid en het opstellen van een petitie die zowel in binnen- en buitenland ondertekend werd (vandaag stond de teller op 3520). Ook een papieren versie circuleerde onder de plaatselijke bevolking.’

Dit bericht bereikte ons op dinsdag 2 februari. Gelukkig bleek de soep niet zo heet gegeten te worden als die werd opgediend. Want zij vervolgde met:

‘Vanmorgen kwam de burgemeester langs met het verlossende woord. De plannen zijn gewijzigd ten gunste van de Casa de Santa Isabel: er komt wel een weg, maar die zal niet over het terrein lopen! Hij bleek overigens niet bepaald gecharmeerd van de aandacht die zij voor hun “zaak” hadden gevraagd, mede door het opstellen van de petitie en daarmee het vragen van de publieke aandacht, en gaf aan dat dit toch allemaal niet nodig was geweest...’

Vier jaar geleden had de periodieke uitgave van het toenmalige Heilpedagogisch Verbond, ‘De Verbinding nr. 63 van januari 2006’, als thema deze Casa de Santa Isabel. Over dit initiatief was daarin onder meer te lezen:

‘In mei 2006 bestaat Casa de Santa Isabel in Portugal 25 jaar. Eind jaren ’70 en begin jaren ’80 van de vorige eeuw was de heilpedagogische beweging in Nederland zelf nog volop in ontwikkeling en besloeg 1/3 van wat het nu is. Het nemen van initiatieven was in die tijd cultuur en de daadwerkelijke betrokkenheid met ontwikkelingswerk was groot. Overal werden projecten opgezet of ondersteund met mensen en middelen; in vergaderingen van het Heilpedagogisch Verbond werd ook melding gemaakt van ontwikkelingen van dergelijke projecten in het buitenland.

Een belangrijk project waar Nederlanders zich mee verbonden hadden was Casa de Santa Isabel, waarvan de eerste financiële ondersteuning ook door de Nederlandse instellingen werd verzorgd. Inmiddels is “de Casa” uitgegroeid tot een mooie, moderne en gerespecteerde instelling waar we trots op mogen zijn. Nog steeds zijn er Nederlanders van het eerste uur met hart en ziel verbonden met “de Casa”.’

Sociaaltherapie in Moskou

Donderdag 4 februari stond er in NRC Handelsblad een opmerkelijke reportage van Rusland-correspondent Michel Krielaars, ‘“Besmettelijk” en in gestichten weggestopt’. Dit ging over Toermalijn en zijn directeur Remco van der Plaat, een Nederlander die met zijn Russische vrouw verschillende heilpedagogische en sociaaltherapeutische initiatieven in Rusland heeft opgezet. Bekend in Nederland is bijvoorbeeld ook de Ita Wegman Opleiding in Moskou. Eind 2003 had nr. 72 van ‘De Verbinding’, het periodiek van het voormalig Heilpedagogisch Verbond, een speciale uitgave met als thema ‘Rusland’ (zie: ‘Verbinding december 2003’). Daarin werd onder meer het volgende vermeld:

‘De overkoepelende organisatie in Moskou is de Lemniscaat stichting. Hieronder valt Toermalijn, een dagcentrum voor twintig jongeren met vier werkplaatsen. Twee maal per week draait er ook een schoolgroep met kinderen van zeven tot negen jaar.

Het tweede project is de Ita Wegman Opleiding, voor heilpedagogie en sociaaltherapie. Deze opleiding werkt nauw samen met de Moskou Stad Pedagogische Universiteit. Daardoor ontvangen de studenten een erkend diploma dat hen recht geeft om te werken met verstandelijk gehandicapte kinderen en volwassenen.

Er zijn momenteel zeventien studenten. Het aantal studenten neemt ieder jaar toe. Vier jaar geleden begon de opleiding met vier personen. De Russen houden van studeren, merkt studiebegeleider Remco van der Plaat op. “Het risico is dat de studenten na de opleiding niet in de antroposofische zorg terecht komen. Dat voorkomen we door ze ook in de praktijk te laten werken.” Met resultaat. Bijna alle studenten gaan na hun afstuderen in de heilpedagogie of sociaaltherapie aan de slag.’

Uit een interview in hetzelfde nummer met Remco van der Plaat komen we nog het volgende te weten:

‘Het werken met mensen met een verstandelijke beperking staat niet in hoog aanzien in de Russische samenleving. De salarissen zijn laag, zo’n 100 euro per maand. “De laagst betaalde medewerkers van de metro, als schoonmakers en toezichthouders bij de roltrap, verdienen meer.” Het zijn idealisten, meent Remco. Ondanks de lage betalingen hebben de antroposofische gehandicaptenorganisaties geen problemen om aan medewerkers te komen vanwege het bestaan van de Ita Wegman Opleiding (IWO). “Van degenen die in Moskou in de heilpedagogie werken, volgden ongeveer tachtig procent geheel of gedeeltelijk deze opleiding. Het is de basis voor de ontwikkeling van het heilpedagogisch werk in Moskou en ook in andere plaatsen in Rusland.” Zonder opgeleide medewerkers, geen hoogwaardig heilpedagogisch werk, dat gezien mag worden en zichzelf kan verdedigen als dat nodig is, vindt Remco. “Door de samenwerking van de IWO met de universiteit, krijgen de studenten ook de reguliere vakken. Ze zijn zich veel bewuster van de plaats van de heilpedagogie in het hele veld. Bovendien kunnen ze als volwaardige en professionele gesprekspartner optreden in het contact met de overheid en andere instellingen.”’

Ook Michel Krielaars in NRC Handelsblad heeft het hierover:

‘Inmiddels heeft Toermalijn ook een opleiding tot sociaal therapeut opgezet aan de Moskouse Pedagogische Universiteit en bouwt ze samen met andere particuliere instellingen een speciaal dorp in de buurt van Smolensk, Schone Bronnen genaamd. “Daar kunnen volwassen verstandelijke gehandicapten onder begeleiding gaan wonen als hun ouders zijn overleden en er niemand meer is om voor ze te zorgen”, zegt Van der Plaat. “Hun verblijf kan worden gefinancierd met de 234 euro die ze per maand als invaliditeitsuitkering krijgen.” (...)

In een belendend hokje zit directeur Rudolf Grigorjan, een voormalig chemicus, over de verbouwingsplannen van het dagverblijf gebogen. “Het schiet niet op”, zegt hij. “Want het gemeentebestuur wil ook andere instellingen op de ruimte laten intekenen en een competitie uitschrijven, terwijl de wet dat verbiedt. Als we pech hebben, moeten we straks nog plaatsmaken voor een sportorganisatie.”’

Boekpresentatie ‘Ik wil ook’, 15 april

Op 15 april zal het boek Ik wil ook van Astrid van Zon, directeur van Rozemarijn, worden gepresenteerd. Ondertitel van het boek is: ‘leren in het kinderdagcentrum’.

Ter gelegenheid van de presentatie zal een minisymposium plaatsvinden onder leiding van Pim Blomaard. Sprekers zijn: Hans Bom (kinder- en jeugdpsycholoog) en Carla Vlaskamp (hoogleraar orthopedagogiek), die ook de inleiding van het boek schreef.

Kinderen van Rozemarijn zorgen voor de muzikale omlijsting. Aan het einde van de middag zijn er hapjes en drankjes.

Het boek Ik wil ook geeft een leidraad voor de begeleiding en ondersteuning van kinderen met een meervoudige beperking. Er wordt een therapeutisch leerprogramma in beschreven dat groepsgewijs kan worden aangeboden en voor ieder kind individueel kan worden uitgewerkt.

15 april 14.00-17.00 uur
Rozemarijn, Ir. Lelylaan 2, 2103 XP Heemstede.
Voor meer informatie: info@rozemarijn.net of bel (023) 52 76 366

‘Ogenblikken’, prachtige uitgave van Breidablick over ‘lichtmomenten’

De nieuwste uitgave van Kristallijn van de Raphaëlstichting, maandblad nr. 6 van februari 2010, bevat de volgende bespreking door Jan Verweij:

Door de HKZ is het cyclisch werken met SMARTgeformuleerde doelen steeds meer gemeengoed aan het worden. Aan de ene kant wordt dat als een steun ervaren, maar aan de andere kant ook als een systeem dat alleen de uiterlijke kwaliteit meet en niets zegt over de innerlijk kwaliteit van de zorg. En dat ook veel onderhoud (en dus tijd) vraagt. Zo mag het turven van het aantal gehaalde doelen uit de handelingsplannen dan wel een indicatie voor kwaliteit opleveren, maar zegt het eigenlijk niets over de werkelijke begeleiding van bewoners. Vandaar het initiatief dat Breidablick genomen heeft om een andere kwaliteitsindicator ‘uitkomst van zorg’ te introduceren: de verhalende beschrijving van zgn. ‘lichtmomenten’.

Met een lichtmoment wordt een bijzondere gebeurtenis bedoeld tussen bewoners onderling of tussen medewerkers en bewoners. In zijn oproep om lichtmomenten voor een bundel in te sturen in de (toen nog) Veerman van december 2008, schreef Ton Beemster over de achterliggende gedachte: ‘(-) wanneer aangetoond kan worden dat een redelijk aantal bewoners binnen de gemeenschap waarin zij leven en werken tot bijzondere momenten kunnen komen, is er sprake van een sterke innerlijke kwaliteit, omdat er basale voorwaarden aanwezig moeten zijn om de bewoners tot zulke ervaringen te laten komen.’

De certifeerder (DNV) was erg enthousiast over het plan. En ook over het resultaat: het boek Ogenblikken dat tot verassing van veel Breidablickmedewerkers onderdeel van hun kerstpakket bleek uit te maken.

Oorspronkelijk

Ogenblikken is een oogstrelende en hartverwarmende uitgave geworden! In de eerste hoofstukken staan de verhalen die werden opgetekend door journaliste en kinderboekenschrijfster Mirjam Elias, afgewisseld met beschrijvingen van de lichtmomenten.

Je hoeft de medewerkers en de bewoners niet te kennen om toch een heel levendig beeld te krijgen van het samenleven op een instelling als Breidablick. Warmte, betrokkenheid en oorspronkelijkheid is wat er uit die verhalen naar voren komt.

Het tweede deel van het boek nodigt de lezer uit tot reflectie. Zo is er een hoofdstuk opgenomen waarin fragmenten staan ‘uit de literatuur of ander werk’ over het bijzondere ogenblik ‘waarop de schrijver iets ervaart van een eenheid van tijd, ruimte en licht.’ Ook het hoofdstuk Naklank, geschreven door Ton Beemster en dat bestaat uit korte stukjes ‘die een overdenking vragen van de tijd in relatie tot ruimte en het licht’, noopt tot rustig lezen en herlezen.

In het laatste hoofdstuk is de partituur van een compositie van Hendrik Jacobs afgedrukt, ‘Piano ogenblikken’. Na lezing van Ogenblikken kunnen we gerust stellen dat de doelstelling om de innerlijke kwaliteit zichtbaar te maken, volop gehaald is. De lichtmomentverhalen zijn enthousiastmerend en kunnen bij de lezer het gevoel oproepen: ‘Ja, daar doe ik het voor’.

Het meer beschouwelijke tweede deel geeft het thema diepgang en vraagt – zoals gezegd – een heel ander leestempo. Zo blijft Ogenblikken nog heel wat ogenblikken zijn waarde behouden.

Het boek is nog te verkrijgen in de winkel van Breidablick of te bestellen via de receptie (0299) 68 96 89. Kosten: € 18.

Jan Verweij

Boekpresentaties ‘Dementie’ en ‘Uitwendige therapieën’

Op zaterdagmiddag 6 februari vond in Antropia te Driebergen de presentatie plaats van het boek Dementie, Achtergronden en praktijkervaringen. Dit boek is door sociaal geriater Jan-Pieter van der Steen en drie co-auteurs geschreven. Van der Steen gaf ter plekke een lezing over dementie, de antroposofische achtergronden (nieuwe visie op het ouder worden) en de mogelijke therapeutische benaderingen.

Vervolgens werd ook het boek Uitwendige therapieën gepresenteerd, geschreven door Ina Emous-van der Kooij, Sonja van Hees, Katie Willink-Maendel en Mirjam Zonneveld.

Over het eerste boek, ‘Dementie’, meldt de flaptekst:

‘Dit boek behandelt de belangrijkste vormen van dementie: de ziekte van Alzheimer, Vasculaire dementie, Frontotemporale dementie (ziekte van Pick) en de Lewy Body dementie. Het gaat in op de diagnostiek, begeleiding en omgang van mensen met dementie en beschrijft de oorzaken die tot dementie leiden. Bij dementie is verlies van het geheugen een kernsymptoom. Met het verlies van het geheugen verdwijnen de herinneringen, de biografie en daarmee de basis van het ik. Voor sommigen wordt dit verlies van het “zelf” als een ondraaglijk geestelijk lijden gezien. De vraag om euthanasie klinkt dan ook steeds vaker. Om dementie beter te kunnen begrijpen wordt in het boek de lichamelijke ontwikkeling van het geheugen beschreven. Het wordt duidelijk dat het geheugen eerder een lichaamsgebonden en kosmisch geheugen is dan een hersengeheugen. Door ons niet alleen te fixeren op het ouder wordende fysieke lichaam maar ook te kijken naar de ontwikkeling van de vrijkomende levenskrachten in de ouderdom kan er op een andere manier naar dementie gekeken worden en ontstaat er een nieuw perspectief voor degenen die lijden aan dementie.’

De inleiding van dit boek begint Jan Pieter van der Steen met het voorbeeld van mevrouw De Jong:

‘In het begin van mijn loopbaan als sociaal geriater ontmoet ik mevrouw De Jong. Zij is een 72-jarige alleenstaande vrouw die vanwege angstklachten en verwardheid bij de GGZ aangemeld wordt. Ze woont in een aanleunwoning. Door de verzorgsters van het be­lendende verzorgingshuis wordt gerapporteerd dat zij vaak belt en claimend is. Als ik mevrouw bezoek zie ik een zeer net verzorgde mevrouw, zittend in een woonkamer waar alles precies op zijn plaats ligt en waar van de vloer kan worden gegeten. Mevrouw vertelt dat ze angstig is, geheugenproblemen heeft en soms niet meer weet waar ze is. Het lopen gaat moeizaam en ze wordt steeds afhankelijker van anderen. Huilend vertelt ze dat ze geen lichamelijk en geestelijke wrak wil worden en of ik tegemoet wil komen aan haar wens tot euthanasie.

Bij haar wordt de diagnose vasculaire dementie met een aan­passingsstoornis en depressie gesteld. Op de ingestelde medicatie reageert ze matig. Het claimende gedrag neemt wel iets af, maar de stijfheid in de benen neemt toe. Het ziekte-inzicht en ziektebesef zijn wisselend aanwezig en juist op die momenten dat het inzicht in haar situatie helder is, is ze volhardend in haar wens tot euthanasie. Tijdens deze heldere momenten is mevrouw absoluut wils- en oordee1sbekwaam.

Het verdriet van mevrouw De Jong is goed invoelbaar. Ze voelt dat ze de controle en regie over haar geordende leven verliest en dat zorgt voor angst.

ln de gesprekken met de familie, de huisarts en mevrouw De Jong wordt vastgesteld dat zij niet consequent in haar wens tot euthanasie is. Er zijn momenten dat ze helemaal niet dood wil en andere momenten waarop ze weer heel duidelijk is in haar doods­wens. Lastig is het dat ze op bepaalde momenten ook niet meer weet dat ze de euthanasie wil.’

Hoe Jan Pieter van der Steen hier mee omgaat, kunt u ter plekke verder lezen. En het beste is natuurlijk om het hele boek te kopen!

Het andere op 6 februari gepresenteerde boek is ‘Uitwendige therapieën’. Dit boek is al langer uit, maar kreeg op deze manier, en terecht, nog een keer extra aandacht. Het voorwoord hiervan meldt:

‘Het ontbreken van richtlijnen voor uitwendige therapieën in het Nederlandse taalgebied was voor enkele leden van de Nederlandse Vereniging voor Antroposofisch Verpleegkundigen (NVAV), die ook de belangen van verzorgenden behartigt, aanleiding om dit boek te schrijven.

Uiteindelijk ontstond er een werkgroep van vijf personen. We bestudeerden literatuur, deden onderzoek en stelden conceptrichtlijnen op. Deze concepten zijn door een groep collega’s van commentaar voorzien. Hun reacties hebben wij dankbaar verwerkt.

We hebben ernaar gestreefd een toegankelijk boek te schrijven voor zowel verpleegkundigen als verzorgenden die onbekend zijn met uitwendige therapieën en hiervan kennis willen nemen, als voor ervaren collega’s die zich op dit vakgebied verder willen verdiepen. Het is een werkboek geworden: een praktisch boek met richtlijnen voor de applicaties, én met relevante achtergrondinformatie om de werkzaamheid van deze therapieën beter te kunnen begrijpen en verder uit te diepen.

Ook is het boek interessant voor artsen en therapeuten die vanuit de antroposofie werken, zij hebben immers te maken met patiënten die deze behandelingen ondergaan.’

Het boek kent een lange ontstaangeschiedenis van minstens vijf jaar, die laat zien hoe bijzonder het eigenlijk is. Daarvan getuigt ook het volgende gedeelte uit het ‘Voorwoord bij de tweede druk’:

‘Voor je ligt de tweede uitgave van dit boek: een herziene uitgave, uitgebreid met de baden, een uitwendige therapiemogelijkheid die we nog niet uitwerkten in de eerste druk. Deze waardevolle behandeling voor veel patiënten, zeker ook in de thuissituatie, hebben we dan ook graag uitgewerkt. Diet van Beek heeft dit weer met tekeningen ondersteund.

Van enkele substanties hebben we beschrijvingen toegevoegd in het hoofdstuk “Overige substanties” (blz. 230). En uiteraard hebben we de opmerkingen van onze collega’s verwerkt. Zo zijn bijvoorbeeld aan het register de planten, metalen en inhoudelijke begrippen toegevoegd, om het gebruiksgemak van het boek te vergroten.

Wij zijn verpleegkundigen en ervaren de uitwendige therapieën als een verrijking van ons beroep in alle sectoren van de gezondheidszorg. Dit doordat ze een bijdrage leveren aan de activering van de zelfgenezende krachten die in ieder mens aanwezig zijn. Stichting Plegan opleidingen biedt opleidingsmogelijkheden voor de professionele vaardigheden van de verschillende therapiemogelijkheden aan verpleegkundigen en verzorgenden ig (individuele gezondheidszorg). Het adres staat achterin het boek. Zo kunnen steeds meer collega’s deze bijzonder waardevolle mogelijkheden toepassen en in specifieke situaties aan mantelzorgers en zelfzorgers aanreiken. Via de V&VN afdeling Antroposofische Zorg, een afdeling van de overkoepelende landelijke organisatie Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland, kun je vragen naar een antroposofisch verpleegkundige in de regio die je kan ondersteunen bij het toepassen van deze uitwendige therapieën. Ook dit adres vind je achterin het boek.

Zomer 2009
Ina Emous-van der Kooij, Sonja van Hees, Katie Willink-Maendel en Mirjam Zonneveld’

Interdisciplinaire Nascholing ‘Depressie’, 22 april

Interdisciplinaire Nascholing ‘Depressie’, Hogeschool Leiden, 22 april

Deze nascholing richt zich op professionals in de gezondheidszorg (huisartsen, psychiaters, avg-artsen, psychotherapeuten, eerstelijns psychologen, orthopedagogen, kunstzinnige therapeuten/vaktherapeuten, diëtisten en verpleegkundigen).

Aanleiding

In 2020 zal depressie, volgens de World Health Organization, de meest voorkomende aandoening zijn in de wereld. De diagnose depressie wordt steeds vaker gesteld. Volgens Trudie Dehue is er sprake van een ‘depressie-epidemie’. Ten dele hangt dit samen met het oprekken van het begrip depressiviteit. Normale somberheid krijgt een medisch etiket. De farmaceutische industrie speelt hier op in door bij ‘sub’-depressiviteit het gebruik van antidepressiva te propageren. Door tijdgebrek geplaagde huisartsen kiezen massaal SSRI’s die weinig bijwerkingen zouden hebben, voor te schrijven voor sociale ellende. Dat deze middelen niet ongevaarlijk kunnen zijn, werd kortgeleden door het tv-programma ‘Radar’ uit de doeken gedaan. De bijsluiter van deze middelen vermeldt niet dat onverwachte agressie of suïcidaliteit door gebruik van SSRI’s kan worden uitgelokt.

Depressie blijkt een veel chronischer beloop te hebben dan vroeger werd aangenomen. Na twee depressieve episodes te hebben doorgemaakt, is de kans op recidief depressie gestegen tot 75%! Herstel blijkt lang niet altijd restloos te zijn.

Tot slot leidt de wijze van diagnostiek door middel van de classificatie van de DSM-IV-TR tot onhelderheid. De diagnose depressie zou volgens deze classificatie meer dan 200 variaties omvatten. Onderzoek naar ontstaan en behandeling van depressie gaan mank aan de veelvormigheid van de diagnose.

Inhoud

In deze nascholing wordt onderzocht in hoeverre het vierledig mensbeeld (Ik-astraallichaam-etherlichaam-fysiek lichaam) in de antroposofische geneeskunst bijdraagt tot een specifiekere en individuelere diagnose van depressie. De symptomen en de ontwikkeling van de patiënt worden met elkaar in relatie gebracht. Aan de hand van actueel onderzoek wordt dit vierledig mensbeeld verbonden met vier groepen van risicofactoren op het ontstaan van depressie. Tegenover deze vier groepen risicofactoren staan vier organisatieprincipes van zelfgenezing, die uitgangspunt voor een op het individu afgestemde behandeling vormen. Multimethodische behandelplannen ontwikkeld vanuit deze visie maken het gebruik van SSRI’s grotendeels overbodig en leiden tot een betere kwaliteit van leven van de depressieve patiënt. In de nascholing wordt stilgestaan bij de reguliere en antroposofische behandelmethoden die momenteel gangbaar zijn. Er is gelegenheid eigen casuïstiek in te brengen. Het doel van de nascholing is de diagnostiek en behandeling van depressie te actualiseren en optimaliseren.

Docenten

Medewerking wordt verleend door Esther Vis, muziektherapeut en docent aan Hogeschool Leiden. Zij zal vanuit de muziektherapie de genoemde vier systeemniveaus karakteriseren ten aanzien van diagnose en behandeling. Marko van Gerven, psychiater, werkt aan een Bolk’s Companion over depressie en zal het algemene deel verzorgen. Een syllabus wordt uitgereikt waarin de belangrijkste achtergronden en behandel overzichten zijn samengebracht.

Plaats: Hogeschool Leiden, Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden
Datum en tijd: donderdag 22 april 2010 van 14.00 tot 21.00 uur
Kosten: € 130 inclusief koffie/thee en avondmaaltijd en syllabus
Inschrijven: vóór 1 april via de website www.hsleiden.nl/posthbo-kt/aanbodnascholing
Informatie: Alice Kurpershoek, (071) 51 88 710 of e-mail: kurpershoek.a@hsleiden.nl
Docenten: Drs. Marko van Gerven, psychiater, met een bijdrage van Esther Vis, muziektherapeut

Interdisciplinaire nascholing ‘De verstoorde verbinding’, najaar 2010

Interdisciplinaire nascholing ‘De verstoorde verbinding’, Hogeschool Leiden, najaar 2010

Over hechtingsproblematiek bij kinderen en volwassenen

Vorig jaar heeft over dit thema twee keer een interdisciplinaire nascholing plaats gevonden. Vanwege grote belangstelling bieden we dit jaar nogmaals een cursus over dit thema aan.

Het thema hechten is een basaal thema, het gaat over de verbinding die mensen aangaan met anderen. Hechten is ook een veilige behuizing vinden in je eigen lichaam, goed in je vel komen te zitten. Het fundament voor dit tweevoudige proces van hechten wordt gelegd in de eerste drie levensjaren. Op dit fundament wordt in het leven verder gebouwd, een eerste hechtingsstijl heeft zich ontwikkeld. Gedurende het hele leven speelt hechten en onthechten een rol, zoals bij ziekte en ouderdom, bij een scheiding, bij leven en dood. Door de bril van hechting kun je naar ontwikkelingsproblematiek kijken, dat is verhelderend en geeft handvatten voor de aanpak.

De kinderen en volwassenen met een reactieve hechtingsstoornis stellen hun opvoeders en begeleiders voor een moeilijke opgave. Veel gedragsproblemen bij mensen met een verstandelijke beperking, ook in de volwassenenzorg, blijken te berusten op hechtingsstoornissen.

Het bieden van basisveiligheid en voldoende uitdaging helpt het fundament voor een veilige hechting en zelfvertrouwen te leggen. In deze cursus willen we ons verdiepen in dit thema en inspiratie opdoen om kinderen en volwassenen te helpen de verstoorde verbinding met het eigen lichaam en de wereld zoveel als mogelijk is te herstellen. We willen in beeld brengen welke uitdagingen dat aan ons als begeleiders en therapeuten stelt.

Werkwijze

In de ochtenden staat het interdisciplinaire deel van het programma centraal met bijdragen uit verschillende vakgebieden en een gezamenlijke verdieping met behulp van kunsten. In de middagen volgt een uitwerking naar het eigen vakgebied in werkgroepen met behulp van casuïstiek. In de tweede helft van de middag sluiten we gezamenlijk af met een bijdrage.

Plaats: Hogeschool Leiden, Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden
Data en tijd: vrijdagen 24 september en 8 oktober 2010 van 9.30-17.30 uur
Kosten: € 275 inclusief lunch, koffie en thee en syllabus
Inschrijven: vóór 7 september 2010 via het inschrijfformulier op de website http://www.hsleiden.nllposthbo-kt/aanbodnascholing
Informatie: Alice Kurpershoek, (071) 51 88 710 of e-mail: kurpershoek.a@hsleiden.nl

Docenten
Erik Beemster, systeemtherapeut
Leony Coppens, klinisch psycholoog/gz-psycholoog
Odulf Damen, muziektherapeut
Marko van Gerven, psychiater
Martin Niemeijer, arts verstandelijk gehandicapten en KJP
Truida de Raaf, orthopedagoog/gz-psycholoog
Sil Wallis beeldend kunstzinnig therapeut

Nascholingscursus ‘Kunst In Contact met Kinderen’ voor kunstzinnig therapeuten beeldend

Nascholingscursus ‘Kunst In Contact met Kinderen’ (KICK) voor kunstzinnig therapeuten beeldend, najaar 2010

De KICK-cursus is een groepsbehandeling voor jongeren in de leeftijd van 10-14 jaar. Met kunstzinnige therapeutische middelen wordt de sociale potentie een impuls gegeven ter verbetering van de sociale redzaamheid, sociale weerbaarheid en de sociale competenties.

Veel kinderen zijn onzeker, faalangstig en hebben een gering gevoel van eigenwaarde en reageren hierop zowel met internaliserende als met externaliserende problemen.

Internaliserende problemen uiten zich in introvert gedrag, angst, piekeren, somatische klachten en teruggetrokken gedrag, Externaliserende problemen verwijzen naar problemen met de buitenwereld en manifesteren zich als ongehoorzaam, agressief en impulsief gedrag. Beide type kinderen hebben moeite met de zelfregulatie ten aanzien van het denken, voelen en handelen.

Uitgangspunt van de cursus is het holistisch ervaringsieren, waarbij de hele mens wordt aangesproken.

Je moet eerst iets doen, om in beweging, tot beleving en reflectie te komen. Door de kunstzinnige ervaring ontstaat er een onmiddellijke gevoelsverbinding en worden de scheppende krachten van de kinderen aangesproken, waarop vervolgens gereflecteerd kan worden. In deze werkwijze gaat het om het vinden van een harmonisch evenwicht tussen de weg naar binnen, inleven, en de weg naar buiten, uitleven. De weg naar binnen zorgt voor een veilige verankering in jezelf. Opgebouwde vaardigheden in het kunstzinnig werken geven het vertrouwen om vanuit de eigen kern sociaal redzaam en weerbaar de wereld tegemoet te treden. Dan is er ruimte voor ontwikkeling.

Niet de klacht staat centraal in deze cursus maar de eigen gezondmakende kracht. De kinderen worden met behulp van kunstzinnige ervaringen gestimuleerd om vanuit een positief gevoel van eigenwaarde situaties te begrijpen, daar zelf invloed op uit te oefenen en er betekenis aan te geven. Het kunstzinnig werken in groepsverband geeft zowel ruimte aan de individuele ontwikkeling met betrekking tot de zelfwaarneming, de zelfbeleving en de zelfsturing, als aan de sociale ontwikkeling gericht op het waarnemen, inleven en afstemmen op anderen.

Nascholing ‘Kunst In Contact’

De nascholing bestaat uit drie bijeenkomsten van 10.00-16.00 uur, waarin zowel de theorie als de praktijk van de KICK-cursus voor jongeren wordt overgedragen.

In de bijeenkomsten wordt uitgegaan van de methodiek van de cursus, zoals deze is gegeven voor leerlingen in het Speciaal Onderwijs, uitgaande van 10 bijeenkomsten, exclusief de ouder­informatiebijeenkomst, een kinder-introductiebijeenkomst en een evaluatiebijeenkomst met de individuele kinderen en hun ouder(s).

Het werken met beelden in verhalen en kunstzinnig opdrachten staat in de nascholing centraal, maar ook wordt aandacht gegeven aan het organiseren, introduceren en evalueren van een eigen cursus. Van de deelnemers aan deze nascholing wordt namelijk verwacht dat zij een vertaalslag maken naar het ontwikkelen van een eigen cursusinhoud aangepast aan de eigen doelgroep. De inhoud en methodiek van de cursus laat zich ook vertalen naar jongeren met een verstandelijke beperking.

Supervisie en onderzoek

Voor geïnteresseerden die zelf na het volgen van de cursus een kunstzinnige sociale vaardigheidscursus gaan uitvoeren, bestaat de mogelijkheid om groepssupervisie te volgen en aan effectonderzoek mee te doen.

Data: vrijdag 3, 17 september en 1 oktober 2010
Tijd: 10.00-16.00 uur
Plaats: Hogeschool Leiden, Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden
Docenten: Drs. Thea. Giesen, gz-psycholoog en Marijke de Mare, kunstzinnig therapeut beeldend
Kosten: € 335 inclusief koffie, thee en lunch
Inschrijven: vóór 1 augustus 2010 via de website www.hsleiden.nl/posthbo-kt/aanbodnascholing
Informatie: Alice Kurpershoek, (071) 51 88 710 of e-mail: kurpershoek.a@hsleiden.nl
Literatuur: Werkboek ‘Kunst in Contact’, verkrijgbaar op de eerste cursusdag.

Nascholing ‘Binnenste buiten... en andersom’ voor kunstzinnig therapeuten beeldend

Nascholing ‘Binnenste buiten... en andersom’ voor kunstzinnig therapeuten beeldend, Hogeschool Leiden, najaar 2010

Expressieve technieken: beelden op de weg naar binnen

Deze cursus is bedoeld om het gaan van een eigen weg naar binnen mogelijk te maken door middel van expressief werken. We werken met houtskool en acrylverf. Vertrekkend vanuit oer-bewegingen wordt ruimte gemaakt voor het gaan van een individueel proces. Het doel is authenticiteit, en contact maken met de innerlijke beeldenwereld die zichtbaar wordt in het werk. Omdat mensen op verschillende niveaus naast elkaar kunnen werken, is deze cursus ook geschikt als verdiepingscursus voor mensen die al nascholingscursussen expressieve technieken hebben gevolgd.

Cursusinhoud

Soms kun je als kunstzinnig therapeut de gewaarwording hebben dat de oefeningen die je aanbiedt minder werkzaam zijn dan je had gehoopt; en een van de redenen hiervoor kan zijn dat de cliënt te ‘vol’ zit met emoties, zodat hij eigenlijk niet voldoende kan profiteren van wat wordt aangereikt. Soms moet er eerst iets ‘uit’ voordat er weer echt iets ‘in’ kan. Anders gezegd: soms kan expressief werken de weg vrijmaken voor de voornamelijk impressieve werkzaamheid van de klassieke kunstzinnig therapeutische materialen, technieken en oefeningen.

Expressief werken biedt de cliënt de gelegenheid om gestalte te geven aan wat hem innerlijk bezighoudt, en de thema's te doorleven die hierin tot uitdrukking komen. Hierdoor kan de problematiek die (mede) tot zijn hulpvraag heeft geleid, worden geactualiseerd. En de beweging (bewogenheid) die hierdoor ontstaat, kan een noodzakelijke voorwaarde zijn om verandering mogelijk te maken.

Als de beweging eenmaal is ontstaan, dan blijkt de cliënt zelf vaak de weg te kennen die tot verandering of transformatie leidt. Dit doet denken aan de loop van een waterstroom; als de bron eenmaal is vrijgemaakt, dan vindt het water zijn weg zelf. Vooral als de therapeut de cliënt in dit proces voldoende steun en vertrouwen geeft.

Wij vinden het zinvol als je als kunstzinnig therapeut expressieve oefeningen kunt inzetten naast de meer impressief gerichte oefeningen, op het moment dat dit dienstbaar is aan de weg die de cliënt te gaan heeft. Juist omdat het onze ervaring is dat een combinatie van impressief en expressief gerichte oefeningen vaak goed aansluit bij wat cliënten vandaag de dag vragen, willen we met deze cursus bijdragen aan het realiseren van deze mogelijkheid.

Doelgroep en doelen

In deze cursus kunnen kunstzinnig therapeuten beeldend de werking van expressieve technieken aan den lijven ervaren.
Dit dient een tweeledig doel:
– Persoonlijke ontwikkeling. Het vrij maken van de innerlijke beeldtaal, en het kunnen doorleven van de thema’s die hierin gestalte aannemen.
– Het leren kennen van de kwaliteiten en werkingen van de diverse soorten oefeningen en de indicaties/contra-indicaties voor expressieve technieken als (deel van) een kunstzinnig therapeutisch behandeltraject. Hierbij hoort ook het kunnen plaatsen van deze technieken binnen het kader van de kunstzinnige therapie en het antroposofische mens- en wereldbeeld dat hieraan ten grondslag ligt.

Inhoud en werkwijze

Elke bijeenkomst vormen bewegingsoefeningen en grote bewegingsstudies in houtskool de voorbereiding op het schilderen. Er wordt in het begin veel met ogen dicht gewerkt, en met twee handen tegelijk.

Aanvankelijk wordt bij het tekenen en schilderen gewerkt vanuit oerbewegingen zoals rond, recht, lemniscaat spiraal enz. Deze oerbewegingen hebben elk verschillende kwaliteiten, en actualiseren verschillende aspecten van de menselijke binnenwereld. Deze oerbewegingen worden gaandeweg drager van persoonlijke beelden, en de bijbehorende ervaringswereld. Hieruit ontstaan themaopdrachten waarin iedere deelnemer in groeiende vrijheid zijn innerlijke beelden ‘door laat stromen’ in zijn werk.

Naast de nabesprekingen van de lessen en de twee dagdelen inhoudelijke overdracht/uitwisseling zijn er één of twee werkbesprekingen. Cursisten selecteren zelf het werk dat ze willen bespreken. Er wordt hierbij gekeken naar werkwijze, beeldkwaliteit en wat er spreekt uit de diverse werken.

Deelnamebewijs

Er wordt een bewijs van deelname uitgereikt. Degenen die expressieve technieken daadwerkelijk willen gaan inzetten in hun werk, dienen hiervoor een certificaat te halen door deze cursus af te sluiten met een werkstuk dat wordt beoordeeld. Dit in verband met de verantwoordelijkheid, deze sterk werkzame expressieve technieken voldoende verantwoord toe te kunnen passen. Dit werkstuk bevat een reeks beeldend werk, en beroepsspecifieke verwerkingsopdrachten.

Ter voorbereiding wordt de deelnemers aangeraden om de hoofdstukken 1 en 3 (deel I) en hoofdstuk 6 (deel 11) te lezen uit het boek: Aardschok/Bliksemflits. Twintigste eeuwse schilderkunst – een verkenning van grensgebieden (1999) Zeist, Indigo. Auteur Wil Uitgeest.

Verder De spirituele bronnen van de kunst (1993) Zeist, Vrij Geestesleven. Auteur: Rudolf Steiner. Hierbij gaat het in dit verband met name om het onderscheid impressionisme/expressionisme dat Steiner in dit boek maakt.

Plaats: Hogeschool Leiden, Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden
Data en tijd: vrijdagen 10 en 24 september, 8 en 22 oktober, 5 november, van 9.30 tot 16.30 uur
Kosten: € 525 inclusief koffie/thee en lunch
Inschrijven: vóór 22 augustus via de website www.hsleiden.nl/posthbo-kt/aanbodnascholing
Informatie: Alice Kurpershoek, (071) 51 88 710 of e-mail: kurpershoek.a@hsleiden.nl
Docenten: Mw Marthe van Wilpe. Kunstenaar en freelance docent tekenen en schilderen. Gespecialiseerd in expressieve technieken. Marthe geeft de kunstzinnige lessen.
Mw. Drs. Wil Uitgeest. Kunstzinnig therapeut, docente aan de Hogeschool Leiden en auteur. WiI verzorgt twee dagdelen inhoudelijke overdracht en uitwisseling.

Nascholing voor kunstzinnig therapeuten ‘Vruchten van het leven’

Nascholing voor kunstzinnig therapeuten ‘Vruchten van het leven’, Hogeschool Leiden, november 2010

Op veler verzoek wordt voor de 3e keer een cursus over de kunstzinnige reminiscentiemethode ‘De vruchten van het leven’ aangeboden.

Doelgroep

Kunstzinnig therapeuten die (willen gaan) werken met ouderen in verpleeghuiszorg, verzorgingscentra en dagopvang.

Cursusinhoud

Naast een levensfasespecifieke, methodische inleiding wordt er met een aantal thema’s uit ‘De vruchten van het leven’ kunstzinnig gewerkt in de ateliers.

Inhoud en werkwijze

Het eigen levensverhaal is een onvervangbare en oneindige bron voor ieder van ons. Voor veel ouderen is het van onschatbare waarde om hun eigen levensverhaal te kunnen vertellen. Het individueel en in klein groepsverband actief en thematisch terugblikken op en kunstzinnig verbeelden van belangrijke en dierbare momenten uit de eigen levensloop (reminiseeren) blijkt voor veel oudere ouderen een positieve werking te hebben en krachtig bij te dragen aan het geestelijk welbevinden. Daarnaast ondersteunt en bekrachtigt het programma ‘De vruchten van het leven’ de beleving van de eigen individualiteit en van zingeving aan het eigen geleefde leven. De kunstzinnige verbeelding biedt voorts het de oudere mens een beschutte ruimte om non-verbaal een meegedragen levensverdriet alsnog tot verwerking te brengen.

Gezamenlijk onderzoek door het Trimbos Instituut en Katholieke Universiteit Nijmegen naar de effecten van reminiscentie in combinatie met creatieve verbeelding (Op zoek naar zin: 2003) toont significante afname van bijvoorbeeld depressieve klachten.

In de cursus worden thematische en kunstzinnige instrumenten aangereikt voor een speelse en fijnzinnige methode van reminisceren.

Dit methodisch basismateriaal is in nauwe samenwerking met kunstzinnig therapeuten uit de ouderenzorg ontwikkeld en afgestemd op diverse bewonersdoelgroepen in zorg- en verpleeginstellingen centra voor dagopvang.

Cursusleiding

Jacqueline Stoop, docent, vakgroepcoördinator Therapeutische Methodiek en projectleider van het werkveldteam Ouderenzorg van de opleiding Kunstzinnige Therapie van Hogeschool Leiden. Tevens volgde zij bij het Trimbos Instituut de begeleiderstraining levensverhalenmethodiek ‘Op zoek naar zin’.

Plaats: Hogeschool Leiden, Zernikedreef 11, 2333 CK Leiden
Data en tijd: vrijdagen 5 en 12 november 2010 van 9.30 - 17.30 uur
Kosten: € 275 inclusief lunch, koffie en thee en een reader
Inschrijven: vóór 15 oktober 2010 via de website http://www.hsleiden.nl/posthbo-kt/aanbodnascholing
Informatie: Alice Kurpershoek, (071) 51 88 710 of e-mail kurpershoek.a@hsleiden.nl
Docenten: Jacqueline Stoop en een kunstzinnig therapeut
Studiebelasting: 24 uur, waarvan 16 uur contacttijd en 8 uur zelfstudie

Nascholing muziek- en euritmietherapeuten, 6 maart

De kracht van de terughouding

Wat kunnen muziektherapeuten en euritmietherapeuten van elkaar leren? Heeft de toon een beweging en de beweging een klank? Aan de hand van enkele intervallen willen we proberen deze fenomenen beleefbaar te maken en de therapeutische werking ervan te onderzoeken. Een therapie is gebaat bij eenvoud en intensiteit van de enkele oefening – de werking komt immers al uit de toon en de beweging zelf! Naast een gezamenlijk deel, waarin luisteren en bewegen centraal staan, zal er in groepen worden gewerkt. Voor iedere beroepsgroep zal vanuit beide therapierichtingen geoefend worden, vakinhoudelijk als het de eigen therapie betreft en ‘vakoverschrijdend’ als het de andere therapie betreft. Vakinhoudelijk deel voor de muziektherapeuten: het ‘verborgen’ interval. Vakinhoudelijk deel voor de euritmietherapeuten: toonheileuritmie.

Docenten: Emilie de Lanoy Meijer, muziektherapeut en Gertrud Mau, euritmietherapeut.
Accreditatie: 4 uur
Tijd: zaterdag 6 maart, 10.00 uur
Plaats: Malakkastraat 150, 2585 SV Den Haag
Kosten: € 30
Aanmelding en contact: Tel.: 070 355 1093, email: edlm@casema.nl

Voeding en antroposofie, 12 maart en 16 april

Op 12 maart en 16 april vindt de cursus Voeding en Antroposofie plaats. Deelnemers kunnen kennismaken met het antroposofische mensbeeld en antroposofische gezichtspunten met betrekking tot voeding. De cursus gaat onder meer over het drieledig mensbeeld als ingang voor therapie, de 7 levensprocessen, de betekenis van granen in de voeding en de rol van de zintuigen en de smaak. De lunch is een wezenlijk onderdeel van de dag. Voor 16 april bereiden deelnemers thuis een onderdeel van de lunch. De cursus start met minimaal 8 deelnemers. Er wordt gewerkt van 9.15-17.00 uur.

Locatie: NVAZ (gebouw Lenteleven), Utrechtseweg 62, 3704 HE Zeist.

Kosten: € 350 (incl. lunch, koffie en thee). De aanmelding is definitief als dit bedrag is overgemaakt op giro 1113 911 t.n.v. Ned. Ver. van Diëtisten werkzaam vanuit de Antroposofie te Leiden.

Informatie en aanmelden: dssnijder@hotmail.com of (0575) 51 23 79.

Zie: www.antroposofischedietisten.nl

Symposium Brein of bewustzijn, 12 maart

In neurologisch onderzoek komt bewustzijn naar voren als een bijverschijnsel van hersenactiviteit. Zelfbewustzijn is volgens de bekende filosoof Daniel Dennett een fictief concept dat nuttig is om een samenhangend verhaal over onze neurologische systemen te vertellen. Maar het ik als zodanig bestaat niet.

Deze opvattingen botsen met de persoonlijke ervaring. Ons zelfbeeld biedt ruimte aan morele keuzes en ethiek maar hersenonderzoekers betwijfelen dit. Maar de zelfervaring is sterk en reëel. Meer spirituele perspectieven erkennen bewustzijn en zelfbewustzijn als fenomenen die niet gereduceerd kunnen worden tot fysieke hersenactiviteit. Beide perspectieven baseren zich op ervaringen: het eerste op gemeten hersenactiviteit, het tweede op moreel besef en de zelf-ervaring.

Het neurologisch perspectief wordt vertegenwoordigd door Maurits van der Molen, hoogleraar ontwikkelingspsychologie UvA en president van de European Federation of Psychophysiological Societies en Jeroen Geurts, neurobioloog VU en auteur van Kopstukken, interviews met bekende hersenonderzoekers.

Het spirituele perspectief wordt vertegenwoordigd door Arie Bos, huisarts en docent huisartsengeneeskunde AMC Centrum en auteur van Hoe de stof de Geest kreeg (genomineerd voor de NWO Eureka Boekenprijs 2009) en Annejet Rümke, consultatief arts en docent psychiatrie, auteur van Verkenningen in de Psychiatrie. Bos en Rümke zijn lid van de Netwerkuniversiteit.

Inleiding, interviews en gespreksleiding door de filosoof Cees Leijenhorst, universitair hoofddocent geschiedenis van de filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Een samenwerking van VUconnected en netwerkuniversiteit Bernard Lievegoed Fonds
Vrijdag 12 maart 2010, 13.00-17.00 uur
Amsterdam, auditorium VU hoofdgebouw, De Boelelaan 1105

Het programma:
13.30 uur: Philosophy of Mind, inleiding door Cees Leijenhorst
13.55 uur: Het neurologische perspectief, door Maurits van der Molen en Jeroen Geurts
14.40 uur: Het spirituele perspectief, door Arie Bos en Annejet Rümke
15.25 uur: Pauze
15.45 uur: Zaaldiscussie
17.00 uur: Afsluiting en borrel

Leden van netwerkuniversiteit Bernard Lievegoedfonds betalen € 25. Bij het bestellen, vink ‘lid vereniging VU Windesheim’ aan en vermeld bij lidnummer ‘Lid netwerkuniversiteit’.

Prijs: € 30,00
Leden: € 25,00
Studenten: € 15,00
Bestellen kan ook via (020) 59 89 292 (tijdens kantooruren) of via de e-mail.

Studiebijeenkomst antroposofische ouderenzorg, 19 maart

Op 19 maart 2010, 9.30-16.00 uur, is de 3e landelijke studiebijeenkomst voor initiatiefnemers in de Antroposofische Ouderenzorg. Deze bijeenkomst is een vervolg op de ontmoetingsdag in maart 2008 en maart 2009 en wordt opnieuw gehouden in Woonoord Kraaybeek, Kraaybeek 41, 3791 LH Driebergen.

Doel van de netwerkbijeenkomst op 19 maart is:
– ervaring uitwisselen t.a.v. woon/zorginitiatieven voor ouderen
– elkaar ontmoeten en inspireren
– voorbeelden uitwisselen van prille of rijpe initiatieven
– eigen expertise opbouwen om uw initiatief van de grond te krijgen

Op de vorige bijeenkomst stond het ondernemersplan centraal. Met een inleiding van Anita Lahuis van USUS werden de deelnemers geholpen met de opzet van een ondernemersplan, ook wel businessplan genoemd. Dit is immers een essentiële stap in het proces van realiseren van initiatieven in de woon/zorgsector.

Aanstaande bijeenkomst 19 maart wordt de focus gelegd op het programma van eisen en met name op al die aspecten en onderdelen die vanuit de identiteit (antroposofie) belangrijk zijn voor huisvesting. Hoe vertalen we het antroposofisch mensbeeld naar vormen en inrichtingen, de menselijke maat, kleinschaligheid, relatie met de natuur en de omgeving, en hoe geeft ieder van ons in den lande, met verschillende initiatieven en met verschillende doelgroepen/zorgvragen, daar tòch invulling aan.

De initiatiefnemers hebben de heer Yaike Dunselman, architect bij 9º Architectuur in Amersfoort (http://www.9graden.net/), bereid gevonden om 19 maart zijn deskundigheid met ons te delen. De heer Yaike Dunselman heeft met zijn collega’s veel ervaring met het opzetten van initiatieven in de woon/zorgsector.

Deelname aan de studiebijeenkomst is gratis. Wel wordt een actieve inbreng van de deelnemers gevraagd en een bereidheid tot een openhartige uitwisseling van relevante informatie en ervaring.

Aanmelding kan uitsluitend schriftelijk via secretariaat Raad van Bestuur Antroz, t.a.v. mevrouw E. Boon, v. Tetslaan 2, 3707 VD Zeist of per e-mail.

Kanker, achtergronden en therapieën, 22 en 29 maart 2010

Kanker is sinds kort in ons land de meest voorkomende ziekte. Velen krijgen er zelf of in hun omgeving mee te maken. De “oorlog tegen kanker” blijkt voorlopig nog lang niet gewonnen. De reguliere geneeskunde bestrijdt kanker vooral met destructieve middelen (gif, bestraling). De antroposofische geneeskunde probeert kanker in een ruimer perspectief te plaatsen, dat verder gaat dan de fysieke mens en waarbij ook de samenhang met psychische en geestelijke ontwikkelingsfactoren wordt onderkend. De mistel blijkt een werkzaam en mensvriendelijk geneesmiddel tegen kanker te zijn en kan ook worden ingezet om de kwalijke gevolgen van de reguliere behandeling te helpen verzachten. Op de eerste avond zullen de verschijnselen van kanker worden besproken. De tweede avond zal vooral in het teken staan van de therapeutische mogelijkheden.

Jelle van der Schuit, muziektherapeut,
Jeannette van der Schuit, huisarts
Marco Ephraïm, huisarts

Datum: maandag 22 & 29 maart 2010
Tijd: 20.15 uur
Plaats: Therapeuticum Aurum, 2717 TP, Zoetermeer
Kosten: € 10 per avond, incl. consumptie, € 15 voor twee avonden
Aanmelden: niet nodig