De Digitale Verbreding, uitgave 14, van 27 januari 2010

Dit nieuwe jaar, dat nu al bijna een maand oud is, beginnen we met nummer 14 van De Digitale Verbreding. Hierin een uitvoerig verslag van het zeer succesvolle symposium van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden op 18 december 2009. We nemen afscheid van onze redacteur Huib van den Doel die zijn werkzaamheden voor De Digitale Verbreding heeft beëindigd en kijken met hem terug op zijn bijdrage aan de antroposofische gezondheidszorg.

Helaas hebben we onverwacht en veel te vroeg afscheid moeten nemen van Marijke Bijloo, lange tijd voorzitter van de onderzoeksgroep van het Heilpedagogisch Verbond, die op 18 januari in Zutphen overleed. We besteden opnieuw aandacht aan het jubileumsymposium van het Edith Maryon College en aan een nieuw tijdschrift, ‘De Edithie’, met veel nieuws van dit opleidingscentrum. Enkele korte berichten en het strategisch nieuws van december, het laatste dat Huib van den Doel heeft verzorgd, completeren deze veertiende uitgave van De Digitale Verbreding.

Nu met nieuwe functie: om De Digitale Verbreding nr. 14 te kunnen printen, klik hier voor een pdf-document van deze uitgave.

Laatste nieuws: zaterdag 6 februari presentatie van twee nieuwe boeken afkomstig uit de antroposofische gezondheidszorg: Dementie door Jan Pieter van der Steen, en Uitwendige therapieën door Ina Emous-van der Kooij e.a. Zie ook op de Agenda van de NVAZ.

Inhoud De Digitale Verbreding nr. 14

Verslag symposium 2009 Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg
Afscheid van redacteur Huib van den Doel
Overlijden Marijke Bijloo
De Edithie nr. 1 van januari 2010 verschenen
De relatie tussen opleiding, werkplaats en kwaliteit
Fusie Amerpoort en Christophorus voltooid
1 miljoen handtekeningen voor Eliant

Strategisch nieuws december 2009

Antroposofische (en complementaire) zorg
Algemeen/preventie
Eerstelijnszorg
Algemeen instellingen
Verpleeg- en verzorgingshuizen
Gehandicaptenzorg
GGZ
Ter lering en vermaak

Verslag symposium 2009 Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg

Vaardigheden en innovaties voor individugeoriënteerde gezondheidszorg

Op de website van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg aan Hogeschool Leiden is het al te vinden: ‘Een terugblik in woord en beeld’. En dan gaat het over het tweede jaarlijkse symposium van dit lectoraat, dat werd gehouden op vrijdag 18 december 2009, precies een week voor Kerstmis. Een lange dag, die duurde van 9.00 tot 17.30 uur. De volledige titel van dit tweede symposium luidde: ‘Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg! Welke vaardigheden en innovaties moeten ontwikkeld worden? Praktijkonderzoek in de Antroposofische Gezondheidszorg 2009’. Op de website van het lectoraat wordt verslag gedaan:

‘Het tweede symposium was, ondanks de hevige sneeuwval en de daarmee gepaard gaande ontregeling van het verkeer, opnieuw een succes. In de ochtend en middag werd het thema “Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg” vanuit verschillende perspectieven belicht. In de middag kwamen in workshops de resultaten van praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg aan bod. Tevens werden er twee nieuwe publicaties gepresenteerd.’

Er direct onder zijn de powerpoint-presentaties terug te vinden van de acht personen die in de ochtend aan het woord kwamen. Dat waren achtereenvolgens Joop Hoekman, Herman van Kampen, Bas Leerink, Atie Schipaanboord, Jan van der Greef, Hans Reinders, Guus van der Bie en Erik Baars. Ondanks deze overstelpende hoeveelheid sprekers verslapte de aandacht tijdens het symposium geen moment.

In zijn nopjes

Lector Erik Baars toonde zich bijzonder in zijn nopjes met de belangstelling voor het thema van dit symposium. Aanmeldingen waren er uit alle sectoren van het antroposofische veld, maar ook daarbuiten: vanuit alle beroepsgroepen uit verschillende instellingen, alle grote antroposofische zorginstellingen en onderzoeksgroepen, maar ook TNO, Leiden Universiteit en IFAEMM. Verder vanuit patiëntenverenigingen Antroposana & NPCF, fondsen, zorgverzekeraar en medewerkers Hogeschool Leiden en overige geïnteresseerden.

Baars had Joop Hoekman gevraagd in de ochtend als dagvoorzitter te fungeren. Deze bleek hier de ideale persoon voor, die een werkelijk perfecte gang van zaken wist te verzorgen. Joop Hoekman is zelf Hoofd Centrum voor Kennis- en Expertiseontwikkeling van Zonnehuizen te Zeist en Universitair docent Orthopedagogiek aan de Universiteit Leiden.

Herman van Kampen

De eerste spreker was Herman van Kampen, die ook werkzaam is bij Zonnehuizen in Zeist, als divisiedirecteur Klinische Behandeling en Verblijf (Kind en Jeugd). Zijn thema was ‘Principes voor individu-georiënteerde zorgorganisaties’, waarbij hij een driegelede oriëntatie op organisaties toonde, zich onder meer baserend op de ontwikkelingsimpuls van Bernard Lievegoed. Bewustzijnsontwikkeling speelde daarin een grote rol, evenals de sociale impuls die zich bijvoorbeeld uit in het helpen van cliënten, en de uitstralende bewustzijnscultuur van een ‘cultuureiland’. Dit alles in een coherent geheel.

Bas Leerink

Bas Leerink, lid van de Raad van Bestuur van Menzis, sprak over ‘Kansen voor organisatie en toegankelijkheid van antroposofische zorg’. Hij vertelde hoe Menzis-klanten terecht kunnen bij eerstelijnscentra op antroposofische basis (therapeutica) in Groningen, Doetinchem en Zutphen. Hij kondigde aan dat dit aantal de komende tijd verder wordt uitgebreid. De afspraak die Menzis heeft gemaakt met verschillende therapeutica houdt in dat de centra per ingeschreven Menzis-verzekerde een op maat gesneden en vast bedrag ontvangen. Met de aanvullende verzekering van Menzis heeft men toegang tot alle therapeutische zorg van deze zorgverleners. Zo wordt deze therapeutische zorg voor meer mensen toegankelijk gemaakt. Tegelijk worden de administratieve lasten voor zowel therapeut als voor Menzis verlaagd.

Atie Schipaanboord

Atie Schipaanboord op haar beurt sprak over ‘De veranderende vraag van patiënten’. Dit was haar laatste optreden als directeur Beleid en Innovatie in dienst van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), waar zij sinds 2004 werkzaam is. Zij wordt met ingang van 2010 de nieuwe directeur V&VN, de beroepsvereniging ‘Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland’. Zij richtte zich in haar bijdrage op de patiënt in 2015, die steeds meer zelf aan zet wil zijn, een manager van zijn eigen zorg. Als voorbeeld van een ontwikkeling die hierop inspeelt, noemde zij de Digitale IVF poli van het UMC Radboud in Nijmegen. Maar ook de nieuwe website ‘zorgkaartnederland.nl’, met als doel een echte recensiesite van patiënten te worden, met nu al 83.000 adressen.

Jan van der Greef

Na een korte pauze was Jan van der Greef aan de beurt. Hij is ook bij het vorige symposium van het Lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg opgetreden. Sinds 2003 is hij directeur van TNO Systems Biology Research & Personal Health in Zeist. Hij is tevens verbonden aan de Universiteit Leiden als hoogleraar Analytische Chemie en aan het Sino-Dutch Center for Preventive and Personalized Medicine. Zijn onderwerp was ‘Systeembiologie: de motor voor genezen op maat’. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar niet-Westerse behandelmethoden, zoals traditionele Chinese geneeskunde en Ayurveda. Die zijn bijna altijd gepersonaliseerde behandelingen, zodat zijn bijdrage over de systeembiologie bijzonder goed paste bij het thema van dit symposium.

Hans Reinders

Na hem sprak Hans Reinders, hoogleraar Ethiek aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en houder van de Bernard Lievegoed Leerstoel, over ‘Beelden in plaats van cijfers. Verantwoording van kwaliteit maar dan anders’. Hierin nam hij de verantwoording van kwaliteit door middel van prestatie-indicatoren op de schop. Want die verschaffen niet werkelijk informatie over de geleverde kwaliteit van zorg. Hij concludeerde dat de sector zelf behoefte heeft aan een andere benadering dan die waarvoor nu is gekozen. Hij maakte hierbij onderscheid tussen ‘verantwoorde zorg’ en ‘goede zorg’ en schetste een alternatieve benadering, waarbij ‘verbinding’ een centrale rol speelt. Dat gebeurt door middel van beelden en verhalen. Dat is een methode die zorgverleners niet demotiveert, maar stimuleert en inspireert.

Guus van der Bie

Het thema van Guus van der Bie was: ‘Oriëntatie op het individu in het klinische oordeelsvormingsproces’. Direct uit de spreekkamer van de antroposofisch huisarts komend, schetste hij een praktijk waarin anderhalve eeuw ontwikkeling van de medische professie niet wordt afgebroken, maar een nieuw perspectief krijgt. Centraal daarbij staat de een-op-een ontmoeting tussen behandelaar en patiënt. Dat kan niet anders, want die staat altijd aan het begin van het contact. Die unieke en individuele situatie moet weer in ere hersteld worden. En dat kan ook: er zijn middelen en instrumenten voor, die deze omstandigheden recht doen. Het vraagt een nieuw denken, niet alleen gebaseerd op standaarden en protocollen, maar bijvoorbeeld op individuele patroonherkenning en systeemgeneeskunde. Je zou verschillende verklaringsmodellen tot je beschikking moeten hebben. Van der Bie citeerde instemmend internist Smulders die bij zijn aantreden als hoogleraar interne geneeskunde aan de Vrije Universiteit zei: ‘Met kennis van de epidemiologie alleen ga je het niet redden. Denk kritisch na over hoe je een patiënt benadert, hoe je een diagnose stelt en waarom je voor een bepaalde behandeling kiest. Koester en ontwikkel subjectiviteit en intuïtie: het zijn geen zonden maar deugden.’

Erik Baars

De laatste spreker in de ochtend was Erik Baars zelf, de lector Antroposofische Gezondheidszorg, met als thema: ‘Wat kan (het lectoraat) antroposofische gezondheidszorg bijdragen aan de professionele ontwikkeling van individugeoriënteerde gezondheidszorg?’ Een heleboel, zo bleek uit zijn lezing. Er is dan ook een schat aan ervaringskennis, in tachtig jaar opgebouwd. Erik Baars zag die bijdrage vooral in het kunnen hanteren van verschillende verklaringsmodellen en mensbeelden, die de relatie patiënt-zorgverlener verdiepen, en stimuleren tot gezondmaking. Antroposofische gezondheidszorg kan bijdragen dit bewust te maken, en kan tegelijk haar eigen positie communiceren. De twee die middag te presenteren publicaties van het lectoraat brengen dit tot uitdrukking; bovendien volgt er in 2010 nog een nieuwe publicatie van Joop Hoekman, vanuit het kenniscentrum van Zonnehuizen, over methodologie en casuïstiek.

Een forumgesprek met alle sprekers, onder leiding van Joop Hoekman, maakte het mogelijk dat zij nader op elkaars bijdrage in konden gaan. Er bleek een grote mate van overeenstemming te zijn wat de grote lijnen van de toekomstige zorg betreft: inderdaad individugeoriënteerd.

Workshops

In de middag waren er twee rondes met workshops, met:

– Gunver Kienle (‘How to write a scientific valid casestudy report?’),
– Karen Wuertz en Hans Reinders (‘De kunst van het zorgen. Over verbinding in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking’),
– Christa van Tellingen (‘De fenomenologie van respiratoire aandoeningen en de antroposofische behandeldoelen en -methoden’),
– Erik Baars en Guus van der Bie (‘Op weg naar een ‘Personalized’ behandeling van Diabetes Mellitus Type 2: integratie van reguliere kennis, systeembiologie en antroposofische kennis’),
– Anne Ponstein en Martin Niemeijer (‘Antroposofische zorgprogramma’s ontwikkelen: waarom, hoe en voor wie?’),
– Erik Baars (‘Practice Based Evidence ontwikkeling in antroposofische beroepsgroepen’),
– Guus van der Bie (‘Wetenschappelijke communicatie over antroposofische gezondheidszorg mogelijk maken: de brug slaan tussen natuurwetenschappelijke en antroposofische kennis’),
– Evi Koster (‘Klantervaringen in het Kindertherapeuticum in Zeist: van rendementsonderzoek naar routinematige outcome metingen’),
– Marjolein Elings (‘De Hoge Born verbindt! Kwaliteiten en effecten van zorgboerderij De Hoge Born’),
– Pim Blomaard (‘Op weg naar het individu van de ander. Morele kerncompetenties als onderdeel van het beroep’).

Gunver Kienle

De afsluitende lezing werd verzorgd door Gunver Kienle: ‘Clinical judgement in modern healthcare: uncertainty and case evidence, clinical research and individual patient care’. Zij betoogde dat een wetenschappelijke evaluatie van de werkzaamheid, veiligheid en wisselwerkingen van therapieën ongetwijfeld een zegen is voor de moderne geneeskunde. De verkregen inzichten moeten zeker een toepassing krijgen in de praktijk. Dat geldt ook voor de overige onderdelen van Evidence Based Medicine (EBM): overzicht in de datajungle, transparantie in medische besluitvorming, vrije informatiebronnen, systematiek voor het verwerken van enquêtes en empowerment van artsen en patiënten. Maar EBM kan de medische expertise nooit vervangen; elke patiënt is immers een individu.

Evidence is beperkt, eenzijdig en gevoelig voor fouten; het moet kritisch beoordeeld, uitgewerkt en aangevuld worden. Ook evidence-ondersteunde therapieën zijn slechts bij een gedeelte van de patiënten met de betreffende indicatie werkzaam; bij deze bij het systeem horende onzekerheid zijn arts en patiënt aangewezen op hun eigen beoordelings- en onderscheidingsvermogen. De arts beschikt over andere herkennings- en behandelingsmethodieken en een ander waarnemingsgebied dan klinische onderzoeken, daarom brengt hij belangrijke ervaring mee bij de medische besluitvorming, die een essentieel kennisvoordeel betekent voor de individuele patiënt en voor de medische gemeenschap.

Publicaties

Aan het eind van de dag werden er twee publicaties gepresenteerd:
– Erik Baars en Guus van der Bie (eindredactie): ‘Praktijkonderzoek in de Antroposofische Gezondheidszorg 2009. Op weg naar een professionele individugeoriënteerde gezondheidszorg! Welke vaardigheden en innovaties moeten ontwikkeld worden?’
– Odulf Damen, Guus van der Bie en Arie Bos: ‘De gezondheidsbevorderende kracht van muziek. Een bijdrage uit de antroposofische muziektherapie’.
Het eerste boek kan dienen als ‘symposiumbundel’, want daarin staat een groot deel van de bijdrages die in de ochtend werden gegeven. Het volledige boek kan zelfs op de genoemde website van het lectoraat ook gedownload worden (evenals de publicatie van 2008):
– Praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg 2008.
– Praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg 2009.

Na deze volle maar bijzonder geslaagde dag is er op deze manier genoeg materiaal om zelfstandig of gezamenlijk mee verder te gaan.

Michel Gastkemper

Afscheid van redacteur Huib van den Doel

Zoals vorige keer in De Digitale Verbreding al aangekondigd, heeft Huib van den Doel zijn werk als redacteur van dit tijdschrift neergelegd. Voor een afscheidsinterview zocht Michel Gastkemper hem op in zijn woonplaats Haarlem.

Een rekensom waaruit blijkt ‘dat slechts één kwart (met een beetje creatief boekhouden de helft) van het bestede geld aan gezondheidszorg leidt tot daadwerkelijke gezondheidswinst’, is een intrigerende. Die rekensom werd al lang geleden gemaakt, schreef Huib van den Doel in zijn afscheidscolumn in december, als vertrekkend redacteur van dit digitale tijdschrift. Hijzelf was destijds de rekenaar.

Dat is een vraag die ik hem zeker moet stellen: hoe moet het met de gezondheidszorg heden ten dage, financieel gezien, nu de kosten maar toenemen en toenemen? De overheid doet zijn best deze uitdijende kosten in te dammen, maar slaagt daar tot nog toe niet in. Het antwoord van Huib van den Doel is verrassend simpel: diversiteit en vrijheid. Laat mensen zelf hun keuze bepalen, zonder restricties. Of het moet de beperking zijn dat er een bepaald budget beschikbaar is. Patiënten krijgen dan het gevoel terug dat zijzelf het heft in handen hebben. Als zij bovendien ervaren dat hun keuze serieus wordt genomen, hoeven zij echt niet het duurste van het duurste.

Het duurste van het duurste

Wie vaak wel het duurste van het duurste willen, zijn professionals die de grenzen van het technisch mogelijke in hun vakgebied opzoeken. Interessant, een nieuwe behandeling. Maar of die experimenten, bijvoorbeeld in de ouderenzorg, echt gewenst zijn? Volgens Huib van den Doel niet. Specialisten ziet hij in dit verband als echte prijsopdrijvers; het is een marktkwestie, door het creëren van een nieuwe vraag.

Nee, dan is diversiteit en vrijheid een veel beter middel. Een breed en serieus aanbod van verschillende bestaande geneeskundige benaderingen, inclusief complementaire en alternatieve. Een vrije keuze daarin zou de zorg kosten besparen, terwijl de patiënten zich meer betrokken en daardoor al beter zouden voelen, minder afhankelijk.

Vernieuwing en verbreding

Kom je op deze dingen te spreken, dan heb je meteen het kernthema in de loopbaan van Huib van den Doel te pakken. Zijn leven telt nu de eerbiedwaardige leeftijd van 72 jaar. Begonnen als docent Nederlands op een gymnasium, daarna doorgeschoven als universitair docent Nederlandse letterkunde, in combinatie met filosofie en geschiedenis, maar de academische carrière verlaten voor een directeurschap op onderwijsgebied van wat we nu een landelijk ‘kenniscentrum’ zouden noemen, in het protestants-christelijke veld. Altijd vernieuwing en verbreding zoekend, uit ervaring wetend dat diversiteit en vrijheid de beste ontwikkelingsinstrumenten zijn. Daardoor ook belandend in het vrijeschoolmilieu, als spreker op een congres over onderwijsvrijheid, waarmee veel raakvlakken bleken te bestaan.

Maar wel altijd een eigen weg zoekend en gaand, waardoor na tien jaar, op 42-jarige leeftijd, een switch van onderwijs naar gezondheidszorg verklaard kan worden. Directeur van de Nationale Ziekenhuis Raad (NZR), nog zo’n centrale positie. Nu gericht op innovatie van de intramurale gezondheidszorg in geheel Nederland, wat in de jaren tachtig hoognodig is. Beatrixoord in het Groningse Haren en het Willem van den Bergh-centrum van ’s Heeren Loo in het Zuid-Hollandse Noordwijk volgen, ieder een jaar of vijf, respectievelijk als algemeen directeur en als directeur zorgzaken.

Antroposofische gezondheidszorg vertegenwoordigen

En dan, in 1997, wanneer de VUT-leeftijd is bereikt, is het moment daar om echt als vertegenwoordiger van de antroposofische gezondheidszorg op te gaan treden. Voorzitter van de Federatie Antroposofische Gezondheidszorg, de voorloper van de NVAZ. Ook dit doet Huib tien jaar lang, waarmee een soort van ‘tienjaren-ritme’ in zijn loopbaan zichtbaar lijkt te worden. Geen ‘zevenjaarsritme’ zoals de antroposofie die kent, maar een eigen ritme. Dit zou heel goed op hem van toepassing kunnen zijn, zijn zin voor onafhankelijkheid onderstrepend. Zo kunnen in zijn zestiger jaren, waarin anderen als gepensioneerden gewoonlijk van hun vrijheid genieten, veel draden uit zijn leven bij elkaar komen en voor de antroposofische zorg ingezet worden.

Draden die bij elkaar komen

Bijvoorbeeld Beatrixoord; op de locatie van het toenmalige sanatorium voor tbc-patiënten in Appelscha krijgt de nieuwe sociaaltherapeutische instelling OlmenEs zijn eigen plek. Ook Camphillgemeenschap Orion in Rotterdam plukt de vruchten van het netwerk dat Huib als directeur van de NZR heeft opgebouwd. Nog een draad: de bijzondere Willem van den Bergh-leerstoel voor ethiek van ’s Heeren Loo, in het verleden door Hans Reinders bezet. Die heeft een soort voortzetting gekregen in de Bernard Lievegoed leerstoel. En dan de Bernard Lievegoed Kliniek zelf, die door moeilijke jaren moest worden heengeloodst. Nog altijd zit Huib hier in de Raad van Toezicht, nu van de Lievegoed Zorggroep, de hemel is nog niet opgeklaard. Zoals eerder in De Digitale Verbreding heeft beschreven, is er nu een interim-bestuurder aangesteld die de opgelopen tekorten moet wegwerken.

Strategische informatie

De verdiensten van Huib van den Doel voor de antroposofische zorg zijn moeilijk over het hoofd te zien. Zijn laatste bijdrage, als redacteur van dit tijdschrift, betrof het maandelijks verzorgen van het ‘strategisch nieuws uit de achterliggende periode’. Hiermee wilde hij in de eerste plaats leidinggevenden informatie in handen spelen, waarmee zij goed toegerust zijn om hun positie te bepalen in het maatschappelijk krachtenveld van de Nederlandse gezondheidszorg en deze daadwerkelijk in te nemen. Opdat de antroposofische zorg de plaats die haar binnen het geheel toekomt vruchtbaar in kan vullen. Wie gaat daar nu voor zorgen, is zijn bezorgde vraag. Want onmiskenbaar is zijn toewijding aan deze vorm van zorg.

Michel Gastkemper

Overlijden Marijke Bijloo

Maandag 18 januari 2010 werd in Zonnehuizen een mail rondgestuurd met een schokkend bericht:

Vandaag ontvingen wij het droeve bericht dat onze zeer gewaardeerde collega, Marijke Bijloo, thuis is overleden. Marijke heeft eenendertig jaar bij Zonnehuizen gewerkt. Eén jaar als groepsleidster; een aantal jaren in leidinggevende functies als unitleidster en vervolgens als orthopedagoog binnen de poliklinieken. Vanuit die functie heeft Marijke Polikliniek Twee Stromen in Zutphen opgericht. Met haar liefde voor de kinderen, haar wijsheid en haar deskundigheid op regulier en antroposofisch gebied heeft zij deze polikliniek vormgegeven en geleid als hoofd behandeling. De antroposofie was voor Marijke een stralende inspiratiebron, die zij wist te vertalen in haar handelen en haar zijn op alle niveaus. Zij heeft deze rijkdom met velen van ons gedeeld, we hebben veel van haar mogen leren. Marijke wist als geen ander de verbinding te maken tussen Twee Stromen: de externe krachtenvelden en de spirituele inhoud van het werken met en voor de kinderen en hun omgeving. Met Marijke is een heel mooi en positief mens en een hele waardevolle collega heengegaan. We zullen haar inspiratie, warmte en bijzondere professionaliteit koesteren en waar mogelijk blijven verankeren. Onze gedachten gaan uit naar Sil Wallis, Marijke’s partner en haar dierbaren.

Mede namens Frans Broekhuizen en Hannie van Schutterhoef,
Naomi Schieman

Het bootje draagt
De moegestreden reizigster, over het water
Naar licht en inzicht, ver voorbij de horizon

En op de kade wuift de dankbaarheid, vaarwel
Koesterend, de warmte, rust, de liefde en wijze woorden
Die deze reizigster ons schenken kon

Solveig van Beuzekom

De uitvaartplechtigheid heeft plaatsgevonden op vrijdag 22 januari in Dieren.

Over de verschillende publicaties van Marijke Bijloo is meer te lezen op de weblog Antroposofie in de pers van 19 januari, waarin de thema’s waar zij zich in haar leven mee bezighield duidelijk tevoorschijn treden.

De Edithie nr. 1 van januari 2010 verschenen

‘De Edithie’ is een nieuw digitaal tijdschrift van het Edith Maryon College. Deze is te vinden via de website van het Edith Maryon College. Daar geeft men zelf antwoord op de vraag:

‘Waarom een Edithie?

Kennis en deskundigheid op het gebied van opleiden en bij- en nascholing in de gezondheidszorg en hulpverlening is niet alleen te vinden bij het Edith Maryon College (EMC). Ook de instellingen in deze sector en de beroepsverenigingen hebben deze expertise vanuit hún specifieke richting!

Het lijkt ons een mooi idee om deze expertise te bundelen, zodat we met elkaar een netwerkkenniscentrum gaan vormen. Wij willen een platform creëren waarop beroepsopleidingen en nascholing in de zorg en hulpverlening gepresenteerd worden die de kwaliteit van ontmoeting en ontwikkeling van ieder mens centraal stellen. Waarin opleiden wordt gedefinieerd vanuit het ontwikkelingsperspectief van de ander.

Daarom willen we alle lezers van de Edithie uitnodigen hun scholingsaanbod – voor zover zij daar anderen in mee willen laten participeren – of hun vragen, ideeën en artikelen met betrekking tot scholingsactiviteiten in de edities van de Edithie te plaatsen. Wij beginnen daar nu als eerste mee.

U vindt in dit 1e nummer een aantal artikeltjes en een opsomming van de activiteiten die wij dit jaar ondernemen. Aan het einde vindt u de vooraankondigingen. We hopen dat de volgende Edithies ook door u gevuld gaan worden. Inzendingen kunt u sturen naar e.vanderpoel@maryoncollege.nl

Redactie Edithie:
Esther van der Poel
Manfred Flessner
Bernard Heldt’

In dit eerste nummer onder andere:

Het Edith Maryon College biedt in 2010 de volgende opleidingen en cursussen:
MMZ- en MGZ-opleiding
Applicatieopleiding antroposofische zorg
Oriëntatiecursus
Cursus Gezonde zintuigontwikkeling
Seminar Communiceren vanuit Verbondenheid
Seminar Ken en ontwikkel je werkstijl
Opleiding Helpende Welzijn
Spelagogiek

Vooraankondigingen:
Post HBO opleiding Psychiatrie en verstandelijk gehandicaptenzorg
Duale opleiding Sociaal Pedagogisch Hulpverlener
Seminar Antroposofische Zorgmethodiek

De relatie tussen opleiding, werkplaats en kwaliteit

.

Op de website van het Edith Maryon College (EMC) zijn drie documenten geplaatst, alle drie naar aanleiding van het jubileumsymposium op 12 november 2009 ter gelegenheid van 25 jaar erkenning van de opleidingen voor heilpedagogie en sociaaltherapie. Je komt daar via: ‘Bekijk verslagen en een impressie van het symposium’.

Het gaat om deze drie documenten:

– Inleiding van het Symposium door drs. Bernard Heldt, directeur EMC
– Lezing prof. dr. Hans Reinders, hoogleraar Bernard Lievegoed leerstoel VU: Verbinding als kernbegrip in de antroposofische zorg. Over de relatie tussen opleiding, werkplaats en kwaliteit.
– Het boekje “Kijkrichting en inrichting”

De aanleiding tot dit symposium was het feit dat in 1984 de inspectie Beroepen en Opleidingen van het toenmalige ministerie van WVC de opleidingen voor heilpedagogie en sociaaltherapie heeft erkend als opleiding tot Verpleegkundige in de Zwakzinnigenzorg. Tegelijk was het doel van dit symposium om aan klanten, medewerkers en relaties de nieuwe opleidingsvisie te presenteren, waaraan twee jaar is gewerkt.

Directeur Bernard Heldt gaf in zijn inleiding een overzicht van de geschiedenis van het ontstaan van de opleidingen.

In het door haar geschreven boekje ‘Kijkrichting en inrichting’ beschrijft Erna Trouw de motieven die voor het EMC richting geven aan haar opleidingen: ontwikkelen – verbinden – verantwoorden – ondernemen.

Prof. dr. Hans Reinders, hoogleraar ethiek aan de VU en houder van de Bernard Lievegoed leerstoel, hield een interessante lezing over de relatie tussen opleiding, werkplaats en kwaliteit.

Fusie Amerpoort en Christophorus voltooid

Op 1 januari 2010 is Camphill gemeenschap Christophorus gefuseerd met Amerpoort. De dienstverlening van Christophorus wordt, met behoud van de Camphill identiteit, onderdeel van de divisie Kind en Jeugd van Amerpoort.

Amerpoort-bestuurder Ton Caspers nam een kunstwerk in ontvangst van Elton, een cliënt van Christophorus. Elton bood zijn kunstwerk aan tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst die de officiële fusie inluidde.

Het kleurrijke palet aan diensten van Amerpoort heeft zo een waardevolle uitbreiding gekregen. Amerpoort is een reguliere zorgorganisatie die met ruim 2000 medewerkers op deskundige en betrokken wijze ondersteuning biedt aan ongeveer 2000 mensen met een verstandelijke beperking.

‘De cliënt, met zijn specifieke vragen, staat bij ons centraal. We willen zijn perspectief vergroten op zelfontplooiing en deelname aan de samenleving. Mensen met een verstandelijke beperking hebben recht op een volwaardige plaats in de maatschappij. Dat is het uitgangspunt van onze ondersteuning’, aldus een woordvoerder van Amerpoort.

Op de website van Christophorus staat hierover te lezen:

‘Fusie Christophorus en Amerpoort – De belofte
“We gaan trouwen” zei de bestuurder van Christophorus eind 2007. We gaan op zoek naar een partner, want samen staan we sterk. En de bestuurder ging op vrijersvoeten, plaatste contactadvertenties en lonkte.
Verschillende kandidaten kwamen even kijken, sommigen gingen al snel weer weg, sommigen gingen een keertje samen uit en lieten het daarbij. Uiteindelijk bleven er twee mogelijke kandidaten over. Eén daarvan leek op ons, de ander had heel andere eigenschappen. Het leek voor de hand te liggen dat we zouden kiezen voor de partner die een beetje op ons leek, maar we waren verliefd op de ander.
Iemand zei: “met mijn verstand en met mijn hart ben ik geneigd in wijsheid voor de partner te kiezen die op ons lijkt, maar mijn ‘wil’ adviseert me anders.”
In december 2008 werd de verloving bekend gemaakt. De bestuurders van Christophorus en Amerpoort tekenden de Intentieovereenkomst. En zoals alle verliefde stellen besloten we meteen heel veel samen te gaan doen. En zo leerden we elkaar een stuk beter kennen, de goede en de minder goede eigenschappen. En de liefde hield stand.
Er is een trouwdatum gekozen, 1 januari 2010 is er het huwelijk voor de burgerlijke stand, en 4 januari 2010 wordt het huwelijk beklonken tijdens de Nieuwjaarsreceptie van Amerpoort in de grote zaal van Christophorus. Alle voorbereidingen zijn in volle gang.
Daarbij hoort ook de formele stap van het in ondertrouw gaan. 26 oktober 2009 tekenden de bestuurders van Christophorus en Amerpoort het definitieve besluit om te fuseren.
Lees alles over de fusie in onze speciale krant (PDF)’

1 miljoen handtekeningen voor Eliant

In totaal 1 miljoen mensen uit 159 landen hebben inmiddels het Eliant-handvest ondertekend. Nu gaat het er nog om 1 miljoen handtekeningen uitsluitend vanuit Europa bijeen te brengen. Want in overeenstemming met artikel 11 lid 4 van het Verdrag van Lissabon zijn er 1 miljoen Europese handtekeningen noodzakelijk. Concreet zijn er circa 100.000 handtekeningen nodig uit de 27 Europese lidstaten.

De Eliant-alliantie verzoekt iedereen die het Eliant-handvest een warm hart toedraagt, het aan vrienden en kennissen voor te leggen. De hoop is dat nog in het eerste kwartaal van het nieuwe jaar het Europese miljoen bereikt wordt. Die gebeurtenis zal dan op 26 maart met een ELIANT Gala in het Goetheanum in Dornach, Zwitserland, gevierd worden. De operazangeres Marion Ammann heeft haar deelname al bevestigd. Verdere voorbereidingen zijn vanaf midden januari 2010 op www.eliant.nl te volgen.

‘Uitnodiging voor het Actie ELIANT Gala in het Goetheanum op 26-3-2010 in de Grote Zaal

Beste ELIANT-vrienden,

Tot nu toe hebben we wereldwijd 1.003.711 handtekeningen (25-1-2010) en in Europa 891.257 handtekeningen (29-12-09) kunnen verzamelen. Het einde – en dus het overhandigen van de handtekeningen aan de Commissie in Brussel – is nu in zicht. We zullen u hiervan op de hoogte brengen, maar we willen ook onze vreugde en dankbaarheid uiten omdat we dat belangrijke doel met de hulp van zoveel gemotiveerde mensen hebben kunnen bereiken. Daarom willen we u van harte uitnodigen op ons ELIANT Gala. De operazangeres Marion Ammann heeft haar deelname al bevestigd – wat ze zal zingen en wat we nog voor u voorbereiden, kan u vanaf midden januari 2010 op www.eliant.eu volgen. We kijken ernaar uit om u te ontmoeten.

Aanvang 18 uur. In de plaats van een toegangsprijs vragen we u voor Actie Eliant te doneren.

Voor de voorbereiding: Dr. rer. nat. Andreas Biesantz, Dr. jur. Jürgen Erdmenger, Nikolai Fuchs, Dr. med. Michaela Glöckler, Thomas Göing, Günther Schulz, Heike Sommer, Christof Wiechert.’

Antroposofische (en complementaire) zorg

Is complementaire zorg verwerpelijk?

Stel je voor dat de overheid de complementaire zorg zou verwerpen op inhoudelijke gronden. Financieel schiet men daar niets mee op; in tegendeel: de complementaire zorg is veel goedkoper dan de reguliere, en wordt bovendien uit de aanvullende verzekeringen betaald. Nu zijn er veel cliënten die de naam complementair eer aandoen, door naast complementaire zorg veel reguliere zorg voor dezelfde kwalen of tekorten te consumeren, zodat er geen sprake is van een echte bezuiniging. Alleen daar waar complementaire zorg in de plaats treedt van reguliere, kan er bezuinigd worden. Maar er zijn neveneffecten: mensen die veel complementair gebruiken, zijn over het algemeen bewustere mensen, die preciezer en gewetensvoller omgaan met ziekte en gezondheid. ‘Zij zullen in de laatste fase van hun leven voor geen tonnen aan hun lijf versleutelen ten bate van het medisch-dom, maar kiezen voor aanvaarding van de eindigheid.’ (St. Hoofd-Hart-Handen, Voorthuizen, eens het dorp van de zomerkampen voor jonge antroposofen.)

Sterke relatie landbouwgif en schimmelresistentie bij de mens

Het bewijs wordt steeds sterker dat schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden) in de landbouw resistentie van schimmels bij de mens veroorzaken. Dat stellen onderzoekers van het UMC St Radboud in een artikel in The Lancet Infectious Diseases. Sinds de eerste meldingen in 2000, is het percentage resistente Aspergillus-schimmels gestegen van één naar zes procent in 2007. Bij mensen met een verzwakte afweer kunnen resistente schimmels levensbedreigende longinfecties veroorzaken. In medische kringen wordt al enkele jaren een discussie gevoerd over de oorzaak van die multiresistentie. Wat is het drijvende mechanisme erachter en waarom stijgt het aantal resistente schimmels sinds 2000 steeds verder? Gebruiken medici teveel medicijnen (azolen) tegen de schimmels, waardoor resistentie in de patiënt zelf ontstaat? Of speelt grootschalig gebruik van fungiciden (triazolen, schimmelbestrijdingsmiddelen) in land-, tuin- en wijnbouw een centrale rol? In 2004 gebruikten medici in Nederland ongeveer 400 kilo azolen en werd in de landbouw ongeveer 130.000 kilo omgezet.

Algemeen/preventie

CDA wil zorgkosten met zes miljard drukken

Inkrimping van de AWBZ, versterking van het profijtbeginsel, beperking door ketenzorg, productiviteitsverhoging door slimmer bouwen en denken vanuit de patiënt, en door hogere eigen bijdragen: dit zijn enkele van de maatregelen waarmee het wetenschappelijk instituut van het CDA zes miljard euro wil binnenhalen aan bezuinigingen in de zorg. De bezuinigings-voorstellen maken deel uit van een breder pakket van maatregelen dat volgens het CDA nodig is om de overheidsfinanciën op orde te krijgen. In het rapport ‘Op weg naar houdbare overheidsfinanciën’ becijfert het wetenschappelijke instituut dat de overheid de komende jaren 36 miljard euro moet bezuinigen.

Nederland zegt meer ‘Ja’ tegen orgaandonatie

Het aantal registraties voor orgaandonatie is in de afgelopen maanden verdrievoudigd. Bijna 90% van de mensen die zich sinds de start van de campagne hebben geregistreerd via www.jaofnee.nl, zegt ‘Ja’. Waar de maanden oktober en november doorgaans goed zijn voor circa 10.000 nieuwe registraties, hebben nu 30.000 mensen hun keuze vastgelegd.

‘Hogere premies bij risicovol gedrag'

Het College voor Zorgverzekeringen (opvolger van de Ziekenfondsraad) wil een oude discussie nieuw leven inblazen: moet je de schade, die mensen zichzelf bewust toebrengen, volledig blijven verzekeren?

Het is bekend dat de leefstijl van mensen de gezondheid kan schaden. Iemand met COPD bijvoorbeeld, die stug blijft doorroken. Of iemand met obesitas. Sommige dingen zijn zo duidelijk dat je zou zeggen: 'eigen schuld, dikke bult'. Moet je de schade die mensen zichzelf toebrengen volledig blijven verzekeren? Dat is natuurlijk een lastige discussie, die destijds ook met veel emotie is gevoerd in de sociale zekerheid. Maar de discussie kan uiteindelijk ook bijdragen aan een groter maatschappelijk draagvlak onder ons zorgstelsel, dat tenslotte betaalbaar moet blijven.

Nieuwe campagne voor ’meidenprik’

Na de geflopte vaccinatieronde baarmoederhalskanker (slechts de helft van de doelgroep kwam opdagen) komt er een nieuwe actie, want de directeur van het RIVM Roel Coutinho is zijn gezag kwijt en wil dit terugwinnen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft een marketingbureau in de arm genomen om meer animo te kweken voor de ’meidenprik’ tegen baarmoeder-halskanker. Die legt in de campagne veel emoties, en schermt met individuele ziektegevallen.

Eerstelijnszorg

Huisartsen weren zich tegen plannen Klink

Huisartsen gaan patiënten met een herhaalrecept voor patentgeneesmiddelen dat door de tweede lijn is voorgeschreven, terugverwijzen naar de specialist. Op 1 januari 2010 gaat dit beleid in. Deze maatregel komt voort uit onvrede over de bezuiniging van 60 miljoen euro per 1 januari en de dreiging dat daarbovenop nog maximaal 127 miljoen kan volgen. De Consumentenbond vindt het onaanvaardbaar dat deze ruzie over de rug van nietsvermoedende patiënten wordt uitgevochten.

Apothekers krijgen meer geld

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) geeft apothekers toestemming de tarieven te verhogen, zo heeft de organisatie recent bekendgemaakt. Volgens de NZa is de stijging van de tarieven met 9 procent nodig om het inkomen van de apothekers op peil te houden. De apothekers mogen nu € 7,91 i.p.v. € 7,28 rekenen per eenheid geleverde zorg. Als de apothekers afspraken maken met de zorgverzekeraars over verbetering van de kwaliteit van de zorg, mogen ze zelfs nog iets meer in rekening brengen.

Apothekers klagen sinds enkele jaren steen en been omdat de overheid hen heeft gedwongen alleen nog de goedkoopste variant van een bepaald medicijn aan klanten te leveren. De apothekers lopen hierdoor grote sommen geld mis en zeggen failliet te gaan. Ze zien in de tariefsverhoging een erkenning van hun geldprobleem, zo hebben ze laten weten. (ANP)

VNG: half miljard zorgpremie naar gemeenten

Zeker een half miljard euro per jaar aan AWBZ- en zorgpremies moet naar gemeenten, die daarmee hulp aan vooral ouderen kunnen financieren. Die blijven dan langer zelfstandig en hoeven minder een beroep te doen op dure zorg. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft een voorstel daarvoor gedaan aan het ministerie van Volksgezondheid.

Wmo-aanbieders raken dieper in het rood

Negen van de tien instellingen die in de Wmo actief zijn, draaien verlies op deze Wmo-activiteiten. Dat constateert accountantsbureau PricewaterhouseCoopers in de sectoranalyse Healthcare over 2008. De omzet in de Wmo-sector is met 50 miljoen euro gedaald van 760 miljoen euro naar 710 miljoen euro. Relatief gezien is het negatief resultaat gezakt van bijna 6,9 naar 7,9 procent van de omzet. Evenals vorig jaar maakt meer dan negentig procent van de instellingen een verlies op de Wmo. Als oorzaken voor de dalende omzet noemt PwC de lagere indicaties en het afstoten van activiteiten op het gebied van huishoudelijke verzorging.

De teledokter

Zorginstellingen zien de professional over het hoofd bij de introductie van zorg op afstand. De mogelijkheden van digitale zorgverlening worden daardoor onvoldoende benut. Dat concludeert het Nationaal Instituut voor ICT in de Zorg (Nictiz), blijkens het rapport ‘Zorg op afstand, het perspectief van de zorgprofessional in de langdurige zorg’. Het Nictiz constateert dat instellingen wel oog hebben voor het culturele aspect van zorginnovatie, maar onvoldoende rekening houden met de praktische kant van de zaak, met name waar het de noden van de professionals betreft. ‘Zorginstellingen en landelijke brancheverenigingen besteden veel aandacht aan de noodzakelijke cultuuromslag’, aldus het Nictiz. ‘Maar zorgprofessionals ervaren soms dat zij te weinig tijd hebben om de veranderingen door te voeren.’

Algemeen instellingen

NZa: uitvoering AWBZ door zorgkantoren voldoende tot goed

De NZa (de Nederlandse Zorgautoriteit, opvolger van het COTG) heeft in het rapport Uitvoering AWBZ 2008 de zorgkantoren een beoordeling van (ruim) voldoende tot goed gegeven. Zorgkantoren zijn er in geslaagd om hun cliëntgerichtheid te verbeteren. De informatievoorziening aan cliënten is op een hoger niveau gekomen. De zorgkantoren betrekken cliëntenorganisaties op een goede manier bij het inkoopbeleid. Daarnaast dragen zorgkantoren bij aan het kwaliteitsbeleid en de kwaliteitsverbetering bij zorgaanbieders, aldus het NZa-rapport.

Nieuw toverwoord bij vastgoed in de zorg: impairment

Vroeger werden bij bouw de kosten afgeschreven in een groot aantal jaren (40 à 50) op basis van de geïnvesteerde kosten (de zgn. historische kostprijs). Deze afschrijvingskosten werden in de tarieven verwerkt. Nu gaat het allemaal – in fasen – anders worden. Er moet niet meer op historische kostprijs worden afgeschreven, maar op vervangingswaarde. Deze is veelal veel hoger, met als gevolg dat de exploitatie van instellingen zwaarder wordt belast. Maar het heeft ook een voordeel: de waarde van het onroerend goed kan er veel hoger uit komen te zien, met als gevolg: toename van de kredietwaardigheid. Deze dualiteit leidt tot het begrip ‘impairment’. Tot voor kort hadden veel antroposofische instellingen daar nog nooit van gehoord. Ook voor de accountants was het allemaal nieuw. Thans eisen banken herwaardering van het vastgoed, om de kredietwaardigheid beter te kunnen meten. Rond de kapitaallasten, die voortaan grotendeels voor risico van ziekenhuizen moeten komen, is er veel onduidelijkheid. De Nederlandse Zorgautoriteit berekent momenteel hoeveel ziekenhuizen op hun boekwaarde moeten afschrijven door de afschaffing van het genoemde bouwregime. Onduidelijk is hoeveel compensatie het ministerie hiervoor biedt.

Code voor bestuur en toezicht zorgorganisaties

Extravagante salarissen van bestuurders en onverantwoordelijk toezicht op zorgorganisaties moeten tot het verleden behoren. Brancheorganisaties in de zorg ActiZ, GGZ Nederland, NVZ en VGN hebben zich verbonden aan een vernieuwde Zorgbrede Governancecode. Nadat de werkgevers van de bestuurders (de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders NVTZ) al zo’n code tot in de details in juni 2009 hebben vastgesteld, willen de organisaties van de bestuurders deze de wind uit de zeilen nemen door zelf een globale code vast te stellen waar ze meer kanten mee uit kunnen, omdat alleen in generieke termen te hoge topsalarissen en bonussen worden ingeperkt.

De zgn. Zorgbrede Governancecode 2010 wordt op 1 januari 2010 van kracht en vervangt de bestaande code die uit 2006 stamt. De nieuwe code geldt als lidmaatschapseis voor de leden van brancheorganisaties ActiZ (verpleging en verzorging), GGZ Nederland, NVZ (vereniging van ziekenhuizen) en VGN (gehandicaptenzorg). De nieuwe code regelt ook dat verbonden rechtspersonen, zoals dochter-bv’s, onder de afspraken vallen. Verder worden aan de raden van bestuur en toezicht meer deskundigheidseisen gesteld. Ten minste één lid van de Raad van Toezicht moet voor de zorgorganisatie relevante kennis en ervaring in de zorg hebben.

Het aantal bestuurlijke en/of toezichthoudende functies van de leden van de Raad van Toezicht wordt in de code beperkt – hoewel niet per se in aantal – als waarborg voor een goede taakvervulling van het raadslid.

De Governancecode maakt verder de introductie van risicodragend kapitaal ‘binnen de grenzen van de zorgorganisatie als maatschappelijke onderneming’ mogelijk. ‘Vreemd kapitaal en winstuitkeringen kunnen op basis van deze code als middel worden gebruikt.’ De brancheorganisaties zijn van mening dat ze een volwaardig alternatief hebben neergezet voor de voorgenomen wetgeving voor de rechtsvorm van de maatschappelijke onderneming, en proberen daarmee ook de overheid een slag voor te zijn.

Vergoeding bij ontslag krijgt maximumgrens

Bestuurders bij de overheid en in de semipublieke sector krijgen voortaan bij ontslag maximaal één jaarsalaris als vergoeding. Het kabinet heeft recent ingestemd met een voorstel daartoe van minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken). Het gaat onder andere om directeuren van scholen, ziekenhuizen en woningcorporaties. Volgens een woordvoerder van Ter Horst geldt de maximering van de ontslagvergoeding voor alle bestuurders bij de (semi)overheid. Er wordt niet naar de hoogte van het salaris gekeken.

Veel zorgaanbieders voldoen niet aan solvabiliteitseis

Uitgaande van een solvabiliteitseis van 15 procent blijkt dat in totaal 359 van de 821 zorgaanbieders niet voldoen aan dit criterium (44%). Opvallend is het aantal algemene ziekenhuizen dat hieraan niet voldoet.

Klink en Bos oneens over ziekenhuiszorg

In het kabinet is meningsverschil over besparingen op de ziekenhuiszorg. Minister Klink (Volksgezondheid) staat lijnrecht tegenover vicepremier Bos. De CDA-bewindsman wil vaart maken met marktwerking om de snel groeiende kosten van de zorg te drukken, maar de PvdA-minister van Financiën en ook de PvdA-fractie trappen op de rem. Recent voerden Klink en Bos achter de schermen overleg over het gevoelige, ideologisch geladen dossier. Aanvankelijk stond het agendapunt op de agenda van de ministerraad, maar het is er weer afgevoerd.

Met de door Bos voorgestane uitbreiding van de marktwerking wil de bewindsman de vaste budgetten voor ziekenhuizen afschaffen en overstappen op prestatiebeloning: ziekenhuizen gaan de kosten van de behandelingen declareren. Ze krijgen van de verzekeraars dus loon naar werken. Klink verwacht vele honderden miljoenen kosten te besparen en de kwaliteit te verbeteren. Bos plaatst vraagtekens bij die kostenbesparing.

Ook de ziekenhuizen en de PvdA lopen te hoop tegen de minister. Op het recente PvdA-congres toonde de achterban van de partij onlangs grote weerstand tegen de voortschrijdende marktwerking, met name in de zorg. Ingewijden melden dat de spanningen tussen Klink en minister Bos (Financiën, PvdA) flink zijn opgelopen. Bos wil Klink afremmen.

De Tweede Kamer wacht op een kabinetsreactie op het advies van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Klink zou het advies willen overnemen om het declaratiesysteem in 2011 aanzienlijk te vereenvoudigen, de vrije prijzen tot 50 procent van de ziekenhuiszorg uit te breiden en de ziekenhuisomzet aan een maximum te verbinden. Daarmee zou het Rijk een sterke groei van het aantal behandelingen kunnen tegengaan. De ziekenhuizen zijn tegen zo’n maximum.

De medisch specialisten hebben het gehad met de minister

Medisch specialisten zijn woedend op minister Klink (Volksgezondheid, CDA) na zijn recente besluit om nog eens 137 miljoen extra te bezuinigen op de medisch-specialistische zorg. Dit bedrag komt boven op de korting van 375 miljoen euro die Klink de beroepsgroep eerder oplegde. De Orde van Medisch Specialisten heeft al formele stappen genomen om dit bij de rechter aan te vechten en wil eveneens een juridisch oordeel over de extra korting. De rechtszaak dient op 15 januari 2010.

Verpleeg- en verzorgingshuizen

Vergrijzing

De stijging van de zorgkosten door de vergrijzing valt mee. De behoefte aan zorg zal minder snel toenemen dan eerder aangenomen. Ouderen van de toekomst zijn naar verwachting hoger opgeleid en gezonder dan de meeste ouderen van nu.

Dat staat in het rapport 'Vergrijzing, verpleging, verzorging' van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) dat recent is verschenen. Tot 2030 nemen de zorgkosten wel met ruim drie procent per jaar toe. Deze stijging is vooral te verklaren doordat de zorg duurder is geworden. Hoewel er meer ouderen komen, zullen zij relatief minder vaak een beroep doen op de zorg in verzorgings- en verpleeghuizen. De trend is dat ouderen langer thuis willen blijven wonen en dan thuiszorg nodig hebben. Over het algemeen is dit goedkoper dan in een tehuis wonen. Ouderen zijn over twintig jaar – als de vergrijzing zijn hoogtepunt bereikt – ook hoger opgeleid dan de huidige generatie. Dit heeft gevolgen voor de vraag naar zorg. Hoger opgeleiden met dezelfde klachten vragen om minder zorg dan laag opgeleiden.

In 2005 ontvingen bijna 600.000 zieken verpleging en verzorging. Twee derde van hen kreeg thuiszorg en een derde woonde in een tehuis. Toen werd bijna 10 miljard euro aan verpleging en verzorging uitgegeven, meer dan de helft van het totale budget voor langdurige zorg.

In de praktijk maken vooral alleenstaande vrouwen gebruik van de formele ouderenzorg zoals verpleeg- en verzorgingshuizen. Omdat de levensverwachting van mannen zal stijgen, wonen stellen straks langer bij elkaar en kunnen ze elkaar langer verzorgen. Ze zullen hierdoor minder snel op een tehuis zijn aangewezen.

Of de zorg voor ouderen die thuis blijven altijd voldoende is, is de vraag. 70 procent van de huisartsen komt geregeld schrijnende situaties tegen in de dagelijkse of medische zorg bij ouderen, bleek onlangs uit een enquête onder 900 huisartsen van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Die koepel pleit voor een praktijkverpleegkundige gespecialiseerd in zorg voor ouderen.

Gehandicaptenzorg

Ombudsman: Inspectie (IGZ) doet zijn werk niet

Mensen die vanwege een of meerdere beperkingen in een zorginstelling verblijven, zijn afhankelijk van goede verzorging in die zorginstellingen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg ziet toe op de kwaliteit van de gezondheidszorg. De Nationale Ombudsman heeft in korte tijd vijf klachten ontvangen van mensen die zich ernstig zorgen maken over de verzorging van een verstandelijk gehandicapt familielid in een zorginstelling. Zij hebben zich met hun klachten tot de Inspectie gewend, maar zijn niet tevreden over de manier waarop de Inspectie met hun klachten is omgegaan. Deze klachten vormden voor de ombudsman aanleiding om een onderzoek in te stellen naar de taakopvatting van de Inspectie. De Nationale Ombudsman komt na zijn onderzoek tot de conclusie dat de Inspectie onvoldoende invulling geeft aan het toezicht op de kwaliteit van de zorg voor verstandelijk gehandicapten. De IGZ is het niet eens met het beeld dat de Nationale Ombudsman schetst over haar toezicht op de gehandicaptenzorg. De ombudsman kan niet op basis van vijf klachten concluderen dat de Inspectie niet naar de burger luistert, stelt de IGZ.

Philadelphia Zorg stapt uit samenwerking met Espria

Gehandicapteninstelling Philadelphia Zorg stapt uit het samenwerkingsverband met Espria. Voorzitter van de Raad van Bestuur Greet Prins tekende recent voor de zelfstandigheid van de instelling. Na het terugtrekken van Philadelphia Zorg bestaat het samenwerkingsverband Espria, dat in april vorig jaar werd opgericht, nog uit Evean Woongroep en Woonzorg Nederland. Philadelphia Zorg wil zich volledig gaan richten op haar kerntaak: het zorgen voor mensen met een verstandelijke handicap. Hierin past het niet meer om bijvoorbeeld geld te gebruiken voor commerciële doeleinden. De gehandicapteninstelling wil wel met de cliënten meedenken en in hun behoeften voorzien. Bijvoorbeeld zoeken naar een dagactiviteit of werk, of het welzijn anderszins verbeteren.

GGZ

Europa integreert verslavingszorg

Verslaafden die van hun verslaving afwillen, hebben meestal meer behoeften. Vaak hebben zij ook psychiatrische problemen. En/of ze zijn dakloos en hebben geen postadres. Daarbij komen er ook problemen rond huisvesting, inkomen, dagbesteding, voeding en somatische gezondheid.

In Nederland bestaan drie soorten organisaties die zich inzetten voor deze verkommerden en verloederden:
1. de professionele verslavingszorg en geestelijke gezondheidszorg (o.a. de Lievegoed Zorggroep met zijn dubbele-diagnose-plaatsen),
2. organisaties voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang, en
3. afdelingen Vangnet en Advies van GGD’en die bij crises, dreigende huisuitzetting en schuldsanering handelend optreden.

De samenwerking tussen deze laat soms te wensen over, blijkens het congres over deze materie: ‘Tien Jaar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg’ dat op 3 december plaatsvond in Lelystad. De PowerPoints van het plenaire deel zijn via internet te verkrijgen.

Nieuwe bekostiging GGZ

Het accountantsbureau PriceWaterhouseCoopers heeft berekend dat de geestelijke gezondheidszorg het financieel moeilijk heeft ten gevolge van de omslag in de berekening van de financiering. Het gemiddelde resultaat in de sector is nog wel positief, maar is gedaald van 1,1 procent naar 0,3 procent. PwC wijt deze daling aan de introductie van een nieuwe bekostigingsvorm waarbij het grootste deel van de omzet op basis van een diagnose-behandel-combinatie(dbc)-systematiek wordt afgerekend. Dit heeft geleid tot een toename van liquiditeitsbeslag en daarmee extra kapitaallasten. Daarnaast speelt ook het niet-tijdig afronden van de dbc’s een rol. Door dit alles is de balansratio van GGZ-instellingen sterk verslechterd. Wordt de voorgenomen bezuiniging van 119 miljoen euro die minister Klink eerder dit jaar aankondigde, meegerekend, dan pakken de resultaten nog slechter uit. Volgens PwC komt de bezuiniging neer op twee procent van het macrobudget voor de GGZ.

Ter lering en vermaak

Canon van de geneeskunde

De Nederlandse thuisbevalling en het euthanasiedebat zijn uniek in de wereld, daarom zijn ze opgenomen in de Canon van de Geneeskunde in Nederland. De beroepsorganisatie van artsen KNMG presenteerde recent zijn eigen canon, die is samengesteld door de medisch historici Frank Huisman en Mart van Lieburg, m.m.v. Frits van Oostrom die ook de canon van Nederland ontwikkelde. De Canon van de Geneeskunde bestaat uit vijftig 'vensters' met hoogtepunten en keerpunten uit de medische geschiedenis in Nederland, vanaf de vondst van het 'meisje van Yde' in het Drentse veen tot aan de ontdekking van het fusiegen in 1982.

In de VS wordt het spannend

De Senaat heeft, na drie weken van moeizame discussie, met 60 tegen 39 ingestemd met een hervorming die ongeveer 600 miljard euro zal kosten. Uiteindelijk stemden 58 Democraten en twee partijloze senatoren voor en alle 39 Republikeinen tegen. Eerder had ook het Huis van Afgevaardigden ingestemd met een hervorming van de gezondheidszorg.

De wetgeving beoogt dat bijna alle Amerikaanse burgers verplicht zijn zich tegen ziektekosten te verzekeren. Mensen met lage inkomens krijgen hiervoor subsidie. Door middel van belastingvoordelen en boetes worden werkgevers aangemoedigd hun personeel te verzekeren, wat al grotendeels gebeurt door de reeds bestaande Health-Maintenance-Organisation-systematiek. Verder wordt het verzekeringsmaatschappijen verboden om klanten op basis van hun ziekteverleden te weigeren of extra premie te laten betalen.

De Senaat en het Huis van Afgevaardigden moeten nu aan een compromis werken om het plan in een wettekst te gieten. Daarna kan Obama pas zijn handtekening onder een wet zetten. Tussen de twee versies bestaan flinke verschillen, maar volgens de Democraten zijn die te overbruggen. De Democraten hopen dit proces rond te krijgen voor het einde van januari, wanneer Obama zijn State of the Union houdt.

Komisch-ernstige waarschuwing: ‘Beleidswijziging’

N.B. Niet alle formuleringen zijn diepgaand overwogen. Eventuele tekortkomingen worden in een volgende aflevering gecorrigeerd.