De Digitale Verbreding, uitgave 11, van 13 oktober 2009

In deze uitgave veel nieuws. In de eerste plaats over onze eigen NVAZ. Maar daarnaast ook uit diverse instellingen, en het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg niet te vergeten. Huib van den Doel is weer paraat met een column, de aankondigingen van evenementen dit najaar ontbreken niet, net zo min als het strategisch nieuws uit de periode 7 september tot 2 oktober.

– Van de redactie
– Column Huib van den Doel: Meer trek- en duwkracht in onze sector nodig
– Van het bestuur
– Nieuwbouw woon- en werkgemeenschap OlmenEs
– Vijfde nieuwsbrief lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg
– Grootscheepse aanpassingen gebouwen op Bronlaak
– Opheffing SAIG

Aankondigingen:

– Jubileumfeest Antroposofische Psychotherapie 17 oktober
– Presentatie De kunst van het zorgen 19 oktober
– Jubileumsymposium Edith Maryon College 12 november
– Studiedag ethiek verstandelijk gehandicaptenzorg 20 november
– Congres veroudering en dementie verstandelijk gehandicapten 26 november
– Herfstcongres over ‘Kanker’ 27 en 28 november
– Symposium lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg 18 december

Strategisch nieuws periode 7 sept. - 2 okt. 2009:

– Antroposofische (en complementaire) zorg
– Algemeen nieuws
– Preventie/ epidemiologie
– Eerstelijnszorg
– Instellingen
– Ouderenzorg, verpleeg- en verzorgingshuizen
– Gehandicaptenzorg en GGZ
– Internationaal
– Ter lering en vermaak

Van de redactie

In de vorige uitgaven berichtten wij onder meer over de omvorming van de NVAZ naar een meer door de leden gedragen vereniging, met een slanker stimulerend en ondersteunend verenigingssecretariaat. In dat kader hebben twee concrete veranderingen in de afgelopen periode zich voltrokken.

In een brief aan leden en relaties heeft het bestuur van de NVAZ meegedeeld dat Adri Benschop de organisatie per 1 oktober als bureaudirecteur heeft verlaten. Dit houdt tevens in dat Adri Benschop geen deel meer uitmaakt van de redactie van De Digitale Verbreding.

Op 15 september is aan de leden een vooraankondiging gestuurd voor de eerste Algemene Ledenvergadering op dinsdag 24 november. Dit is vermeldenswaardig omdat het deel uitmaakt van de omvorming van de verenigingsstructuur, waarbij de Ledenraad wordt opgeheven en het verenigingsmodel met een Algemene Ledenvergadering als centraal orgaan wordt ingevoerd. In deze structuur zijn de leden – zonder tussenkomst – direct betrokken bij het vaststellen van jaarstukken, begroting, beleidsvoornemens en de benoeming van bestuursleden.

In deze vooraankondiging werd reeds melding gemaakt van het op handen zijnde vertrek van Adri Benschop. Tevens werd bericht dat een voorlopige voorziening kon worden getroffen door de bereidheid van Zonnehuizen om Maarten Michiel Mahler op detacheringbasis beschikbaar te stellen. Hij heeft zijn werkzaamheden als verenigingssecretaris a.i. inmiddels opgenomen. Daarmee heeft hij tevens de functie van hoofdredacteur van De Digitale Verbreding van Adri Benschop overgenomen.

De Digitale Verbreding zal voorlopig op bekende voet worden voortgezet, waarbij opnieuw een maandelijks verschijnen zal worden nagestreefd.

Meer trek- en duwkracht in onze sector nodig

Column door Huib van den Doel

Bestuurders en toezichthouders van antroposofische instellingen zijn beste mensen. Ze zijn vaak contemplatief van aard, en bekijken dan alles in het macroperspectief van de eeuwigheid. Echter, de bommenwerpers vliegen over je heen, en er wordt af en toe met haarfijne technologisch uitgedokterde precisie gaten geschoten in onze vermeende bron van eeuwige welvaart: de oude subsidieregels en het welwillend overleg met de zorgkantoren. Daar konden onze beschouwende mensen met een brede kijk op mens en samenleving nog wel scoren.

Helaas, die tijden zijn voorbij. De meest ingrijpende maatregelen die onze sectoren sterk zullen verarmen, worden thans genomen, terwijl onze bestuurders en toezichthouders zich soms gedragen als bij onze Albert Heijn op het Soendaplein in Haarlem: daar rijdt af en toe een treintje in de lucht rond om het kooplustige publiek en hun kinderen te amuseren. “Kijk, daar gaat weer zo’n ding. Weer zo’n maatregel van de overheid. ’k Zou maar niet te snel in actie komen, want morgen zijn er weer andere regels”, zo lijken wij soms te denken. We vervallen zo in een suffige slaap, en morgen worden we verschrikt wakker; overmorgen gaan we bijna failliet. Ja, en dan is Leiden in last. Dan komen er verzoeken om steun en handtekeningenacties. Net zoals toen vele jaren geleden de lagere school en de kleuterschool werden samengevoegd. We mochten protesteren en de boel proberen terug te draaien toen het beleid zich al volledig voltrokken had.

Niet alleen van de bestuurders (de directeuren) wordt een totaal andere houding verwacht, maar ook van de toezichthouders. Dat is niet meer het old-boys-network van de jaren zeventig, maar een groep van zeer deskundige en bij-de-tijdse mensen die elk op hun specifiek terrein als een spin in het web gereed moeten staan om de vlieg te vangen en in te spinnen, en het bestuur (de directie) bij de les te houden. In onze sector komt daarvan – zo is mijn oppervlakkige waarneming – nog ‘niks’ terecht. Want daarvoor zijn karaktereigenschapopen nodig die in onze sectoren niet erg welkom zijn. Niet alleen assertiviteit: het attent zijn, maar ook een vorm van agressiviteit.

Ieder mens is ook een agressief wezen met duw- en trekkracht. De strijd om het bestaan begint al in de moederschoot, waarin men een zo groot mogelijk deel van de koek probeert te verwerven, vooral als je daar met z’n tweeën of zelfs met z’n drieën bent. Eenmaal op aarde, gaat het erom deze agressiviteit niet te ontkennen of te verdoezelen, maar daaraan vorm te geven, zodat deze eigenschap op een voor de samenleving productieve wijze kan worden geëxploiteerd. Samenwerken betekent dan niet zo lief mogelijk voor elkaar zijn, maar elkaars trek- en duwkracht in goede banen kunnen leiden.

Raden van Bestuur en Raden van Toezicht moeten dus streng zijn, streng voor zichzelf en streng voor hun omgeving. Veel Raden van Toezicht weten niet dat zij, en niet het bestuur, de accountant moeten aanstellen, en dat deze accountant niet aan het bestuur maar aan de Raad van Toezicht verantwoording schuldig is. Raden van Toerzicht moeten indringender over de schouders van besturen meekijken, meer dan hun lief is. Het besturen op grote afstand wordt dan verleden tijd, maar anderzijds mag de toezichthouder nooit op de stoel van de bestuurder gaan zitten. Als de Raad van Toezicht en het Bestuur in dit spel niet mee kan, zijn deze niet meer van onze tijd, en de instelling dus ook niet.

Velen zullen zeggen dat agressief getinte gevoelens verkeerde eigenschappen zijn, die zeker niet passen in de Platonisch-Sofisch opgebouwde trap van bewustwording. Maar naast Plato hebben we ook nog Aristoteles’ Ethica, die de grondlegger is van onze kernkwaliteitenleer. Dit houdt in dat iedere eigenschap ‘goed’ kan zijn, mits ervan niet te veel of te weinig voorhanden is. De mens staat in het midden; hij moet zich ‘auseinander setzen’ met het kwade, en er zich dus mee verbinden, zonder eraan ondergeschikt te geraken. (Hierover ben ik een boekje aan het schrijven).

Dus, antroposofen, word wakker! Laten onze voormannen staan te trappelen van ongeduld om toe te slaan, zoals ik laatst iemand uit onze kring hoorde zeggen: “gaan voor die banaan!” Naar binnen: ophouden met dromen, en de handen uit de mouwen steken. Alle hens aan dek, want anders vergaat het schip! Naar buiten: geef de keizer wat des keizers is. Ik refereer hierbij aan een Bijbelverhaal, dat velen helaas niet meer kennen, waar Jezus de Christus in een gelijkenis (parabel) de schriftgeleerden de les gaf: Er is voor alle zaken een terrein; geef God wat aan God is, maar voldoe jij aan je aardse verplichtingen. Bij dat laatste hoort soms een portie duw- en trekkracht, gekanaliseerd en zelfs gesublimeerd: dus naar een hoger abstractieniveau getild, zoals in deze column.

Huib van den Doel

Van het bestuur

Samenstelling bestuur

In de bestuursvergadering van 9 september is het verzoek van Hanno Niemeijer ingewilligd om als bestuurslid terug te kunnen treden. Hanno Niemeijer is van harte bedankt voor zijn inzet en waardevolle bijdrage aan het bestuur van de NVAZ.

Tot op heden is de zoektocht naar nieuwe bestuursleden nog niet gestart. Gezien de huidige situatie van omvorming waarin de vereniging verkeert, is besloten om het bestuur voorlopig in de huidige samenstelling te laten bestaan.

Ontwikkelingen NVAZ en stand van zaken bureau

In de septembervergadering is de eerste Algemene Ledenvergadering, die op 24 november zal plaatsvinden verder voorbereid. In dezelfde vergadering is afscheid genomen van Adri Benschop als directeur NVAZ. Adri Benschop is van harte bedankt voor de inspanningen die hij onder moeilijke omstandigheden in de eerste jaren van de NVAZ heeft verricht.

Stand van zaken projectorganisatie

In het bestuur wordt de stand van zaken ten aanzien van de kernthema’s communicatie, kwaliteit en onderzoek regelmatig besproken. Op 9 september is naar aanleiding van een inventarisatie van onderzoeksactiviteiten in het veld van de NVAZ uitgebreider stil gestaan bij het thema onderzoek. Dat leidde tot het besluit om een platform onderzoek in te stellen waar al het onderzoek wordt gebundeld. Hierdoor kan een goed en actueel overzicht van activiteiten ontstaan, kan overlapping worden voorkomen en optimale aansluiting worden bevorderd. Separaat zal hierover nader worden bericht.

Nieuwbouw woon- en werkgemeenschap OlmenEs

Eind augustus startte in OlmenEs – woon- en werkgemeenschap op antroposofische grondslag voor volwassenen met een verstandelijke beperking – de bouw van twee nieuwe woonhuizen en werkplaatsen op haar terrein in Appelscha.

Met de nieuwbouw ontstaan er meer woonmogelijkheden voor de ruim honderd huidige bewoners en kunnen er 28 nieuwe bewoners worden opgenomen. De twee nieuwe woonhuizen richten zich specifiek op de oudere bewoner en bewoners met een grotere lichamelijke verzorgingsvraag, bewoners die behoefte hebben aan een kleine woongroep en bewoners die redelijk zelfstandig kunnen wonen.

De nieuwe werkplaatsen voor de bewoners vervangen deels de huidige werkgebouwen. Alle buitenwerkplaatsen (tuin-, bos-, en plantsoengroepen) krijgen een prachtig onderkomen en er komt een groot werkgebouw voor de textiel- en kunstwerkplaatsen en de wasserij.

Door het gebruik van een sedumdak en houtvergassingskachels wordt er energiezuinig gebouwd. Bovendien worden in alle gebouwen duurzame materialen gebruikt. De gebouwen zijn zo vormgegeven dat zij passen in de prachtige natuurlijke omgeving van OlmenEs.

Met de nieuwbouw wil OlmenEs bijdragen aan voldoende woon- en werkvoorzieningen voor volwassenen met een verstandelijke beperking in Noord-Nederland. Juist in deze tijd waarin nieuwbouwprojecten in de zorg worden afgelast of uitgesteld.

Tijdens de Open Dag op 26 september, waarop het 15-jarig bestaan van OlmenEs werd gevierd, kregen potentiële bewoners en hun familie, potentiële medewerkers en overige geïnteresseerden meer informatie over de uitbreiding en over het wonen en werken in OlmenEs. Kort tevoren was ook de website volledig vernieuwd, zie http://www.olmenes.nl/.

Vijfde nieuwsbrief lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg

In oktober is de Nieuwsbrief nr. 5 van het lectoraat antroposofische gezondheidszorg uitgekomen, met daarin:

Masterclass maart 2010/2011: Deze richt zich op werkers in de antroposofische gezondheidszorg die met ondersteuning geheel nieuwe en deels ontwikkelde onderzoeksideeën willen (leren) omzetten in een goed onderzoeksvoorstel en dit voorstel ook vervolgens daadwerkelijk tot uitvoering willen gaan brengen. Lees verder...

Bent u betrokken bij de opzet en uitvoering van onderzoek? Dan is de kenniskring ‘Ondersteuning opzet en uitvoering onderzoek’ misschien iets voor u. Het lectoraat wil deze kenniskring opzetten ter bevordering van intervisie en coaching. Het plan is om zes tot acht keer per jaar bij elkaar te komen om kennis te delen en feedback te krijgen. Lees verder...

Het overzicht van het aantal internationale wetenschappelijke publicaties wordt online bijgehouden. Er zit een duidelijke stijging in het aantal. Lees verder...

Het lectoraat heeft een vacature beschikbaar voor een projecten- en fondsenwerver (0,4 fte). De werkzaamheden bestaan uit het ontwikkelen en voorbereiden van onderzoeksprojecten en het verwerven van de projectfinanciering. Lees verder...

Internationale samenwerking: de afgelopen maanden is er zowel ten aanzien van de kunstzinnige therapie als de euritmietherapie samenwerking tot stand gekomen in het kader van internationaal onderzoek. Lees verder...

Sinds 1 juli is Dr. Peter Heusser de nieuwe hoogleraar die de Gerhard Kienle leerstoel voor ‘Medizintheorie, Integrative und Anthroposophische Medizin’ aan de universiteit Witten/Herdecke in Duitsland bezet. Lees verder...

EU maakt 1,5 miljoen euro vrij voor CAM onderzoek: er wordt veel geld vrijgemaakt voor het maken van een ‘roadmap’ van toekomstig Europees CAM onderzoek. Lees verder...

Ontwikkeling Zorgprogramma depressie: wilt u meedenken? Binnen het lectoraat is men hard aan het werk met de ontwikkeling van drie antroposofische zorgprogramma’s: depressie, hooikoorts en hechtingsstoornissen. Lees verder...

Grootscheepse aanpassingen gebouwen op Bronlaak

Woon- en werkgemeenschap Bronlaak gaat de bebouwing op het bijna veertig voetbalvelden grote terrein aan de Gemertseweg in Oploo rigoureus aanpakken.

In totaal wordt ruim 1.600 vierkante meter aan woon- en werkruimte gesloopt, 2.800 vierkante meter aan woon- en werkruimten komt ervoor terug. Dat brengt het totaal aan bouwoppervlakte op 13.500 vierkante meter. Bronlaak houdt de mogelijkheid open om in de toekomst met nog eens duizend vierkante meter aan bebouwing uit te kunnen breiden. De aanpassingen zijn nodig omdat onder meer de slaap- en zitkamers te klein zijn en een aantal werkplaatsen voldoet niet meer aan milieuhygiënische eisen. Op Bronlaak wonen momenteel 131 cliënten en 60 werknemers met kinderen.

Volgens Max Philippens, hoofd bouw- en vastgoed bij Stichting Zonnehuizen waar Bronlaak onderdeel van is, is het niet de bedoeling dat het bewonersbestand wordt uitgebreid. “De ingrepen zijn vooral noodzakelijk om de woonruimte per bewoner te vergroten. In de toekomst kan het aantal cliënten eventueel met zes worden uitgebreid.”

Ook het parkeerbeleid wordt aangepast. De parkeerplekken die verspreid over het terrein liggen verdwijnen. In de plaats daarvan worden bij de ingang van Bronlaak 34 extra parkeerplaatsen aangelegd, wat het totale aantal op 79 brengt.

Tevens verschijnt op het terrein een stiltemonument voor overleden bewoners van Bronlaak. Aan een speciaal vormgegeven muur kunnen nabestaanden naamplaquettes van overledenen laten plaatsen. De totale kosten van de grootscheepse aanpassingen worden geraamd op negen miljoen euro. Meteen nadat de gemeenteraad van Sint Anthonis de Bronlaak-plannen maandag 21 september heeft goedgekeurd, wordt met de eerste werkzaamheden begonnen.

Bron: De Gelderlander van 14 september 2009

Opheffing SAIG

Opheffing Stichting Antroposofische Intramurale Gezondheidszorg
Opheffing Stichting Vrienden van de Zeylmans van Emmichoven Kliniek

Via deze weg informeren wij u over de opheffing van beide bovengenoemde stichtingen en over de vereffening van het resterende vermogen aan Stichting Bernard Lievegoed Fonds.

Een van de activiteiten waaraan wij in de afgelopen jaren onze steun hebben kunnen geven is het Centrum voor Integrale Geneeskunde (in oprichting), een initiatief binnen de Lievegoed Zorggroep. Het verheugt ons dat we door de vele schenkingen door donateurs aan onze stichtingen in staat waren dit kansrijke initiatief te ondersteunen.

Wij zijn onze donateurs zeer erkentelijk voor hun ondersteuning in de achter ons liggende jaren. Deze steun kwam al die jaren voort uit een warme betrokkenheid bij de Willem Zeylmans van Emmichoven Kliniek.

Vanwege de verwantschap in doelstellingen tussen onze beide stichtingen en die van onze rechtsopvolger zijn wij voornemens ons netwerk over te dragen aan het Bernard Lievegoed Fonds. Informatie over deze stichting en haar doelstellingen vindt u op www.lievegoedfonds.nl.

Dit fonds heeft primair een wetenschappelijke doelstelling, maar rekent ook het stimuleren en ondersteunen van plaatsen waar wetenschappelijk onderzoek in de praktijk getoetst dan wel gebracht wordt tot haar doelstellingen. Juist deze doelstelling sluit aan bij de doelstellingen van onze beide stichtingen.

Het feit dat het Bernard Lievegoed Fonds een goed functionerend bureau heeft onder leiding van zijn directeur Ted van den Bergh geeft een garantie van efficiënte en effectieve bureau-ondersteuning.

Met vriendelijke groet,
namens het bestuur Stichting Antroposofische Intramurale Gezondheidzorg en het Bestuur Stichting Vrienden van de Willem Zeylmans van Emmichoven Kliniek,

Paul Wormer,
voorzitter

Jubileumfeest Antroposofische Psychotherapie 17 oktober

Op zaterdagmiddag 17 oktober viert de NVAP, de Nederlandse Vereniging ter bevordering van de Antroposofische Psychotherapie haar 25-jarig jubileum.

Op het programma, dat duurt van 14.00 tot 16.30 uur en plaatsvindt in de kleine Tuinzaal op De Reehorst, Hoofdstraat 8 te Driebergen (tegenover het station Driebergen-Zeist), staan drie bijdragen.

Els van Beek spreekt over ‘De missie van de NVAP’, Ad Dekkers over ‘Geschiedenis en betekenis van de NVAP’, en Jacques Meulman over ‘Antroposofische Psychotherapie in praktijk’. Daarna is er een receptie. Aanmelden via jg.meulman@telfort.nl.

Presentatie De kunst van het zorgen 19 oktober

Op 19 oktober zal de presentatie plaatsvinden van het boek De Kunst van het zorgen (uitgeverij Garant, Antwerpen) van drs. Karen Wuertz en prof.dr. Hans Reinders, beiden verbonden aan de Bernard Lievegoed Leerstoel aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Het boek doet verslag van een cultuurantropologische studie naar de betekenis van “verbinding” in de antroposofische zorgpraktijk. Het onderzoek dat aan de studie ten grondslag ligt, is uitgevoerd in een woonhuis van Orion, een Camphill gemeenschap in Rotterdam. In de studie worden het bijzondere karakter van antroposofische zorgverlening en de waarde hiervan voor het voetlicht geplaatst tegen de achtergrond van huidige beleidsontwikkelingen in de zorgsector. Op de studie zal in een interactieve opzet worden gereageerd vanuit verschillende invalshoeken (opleiding, onderzoek en bestuur).

Boekpresentatie De kunst van het zorgen. Studie naar antroposofische zorg voor mensen met een verstandelijke handicap door K. Wuertz en J.S. Reinders, op maandag 19 oktober, 15.00-17.00 uur, in het cultureel centrum van Orion te Rotterdam. Aanmelden per e-mail: dir.secretariaat @ orioncamphill.nl. Zie voor het programma Boekpresentatie De kunst van het zorgen.

Als je mensen in het veld van de antroposofische zorg- en hulpverlening vraagt wat de kern is van hun werk, dan valt al snel het woord “verbinding”. Uitgangspunt is de gedachte dat ieder mens de mogelijkheid heeft zichzelf te ontwikkelen. Voor mensen met een verstandelijke beperking geldt dat zij in het bijzonder zijn aangewezen op de steun van anderen om aan deze opdracht gehoor te geven, een ander moet zich met hen willen verbinden.

Hoe krijgt verbinding tussen mensen inhoud in de dagelijkse praktijk van antroposofische zorg- en hulpverlening? Het antwoord op deze vraag wordt gezocht via de methode van participerende observatie, zoals die is ontwikkeld in de culturele antropologie. Het resultaat van deze methode is niet een redenering die uitmondt in een conclusie, maar een beschrijving van een praktijk in de vorm van beelden.

Begeleiders zoeken het wezen van de cliënt om hem te steunen in het steeds beter in staat zijn op eigen armen en benen te vertrouwen, op de eigen stem te vertrouwen en op hun vermogen zich te manifesteren als huisgenoot, als ambachtsman of -vrouw en als collega. In de verbinding met de cliënt zoeken therapeuten en begeleiders de verborgen gebleven intentie, een ontwikkelingsimpuls in de vorm van een op eigen kracht uitgevoerde, doelgerichte beweging of gebaar. Een voorbeeld van zo’n gebaar is het spreken, of preciezer gezegd, het iemand aanspreken.

De begeleiders zorgen voor een veilige atmosfeer waardoor iemand tot klinken kan komen. De stem die in het middenrif vastgevroren zit, kan dan op een ontspannen ademhaling in stroming worden gebracht. Vanuit het klinken zoekt de begeleidster samen met de betrokkene naar betekenis: wat wil je ons zeggen? Samen werken zij aan het vermogen tot omvorming van spraak naar betekenisvolle taal, en zij verbaliseren de interactie van bewoners onderling. Zo maken zij een leefwereld inzichtelijk en vertrouwd. Daardoor kan taal een verbindend element worden in de omgang met anderen, en medium voor gemeenschapsvorming. Iemand gaat beter spreken, minder fluisterend of stotterend en struikelend over eigen woorden, minder bevangen door stereotype zinnen. Zijn blik zoekt tijdens het spreken de ander. De cliënt spreekt zicht uit.

Naarmate dit beter lukt kan een cliënt zich beter manifesteren en meer aanwezig zijn als mens tussen mensen. Binnen de antroposofische visie wordt dit gezien als de werkzaamheid van het eigen “wezen”. Zich oprichten en zich uitspreken zijn manieren om iets van het eigen individuele wezen tot uitdrukking te brengen. Het zijn levende beelden van verbinding en toonbeelden van het individuele Ik.

De vele voorbeelden die in het boek De kunst van het zorgen worden beschreven laten zien dat individuele vermogens van cliënten tot ontwikkeling komen dankzij een heel persoonlijke verbinding in de zorgrelatie. Dat is de essentie van De kunst van het zorgen in antroposofische zin.

Jubileumsymposium Edith Maryon College 12 november

Het Edith Maryon College richt beroepsonderwijs in, waarbij vakmatige en persoonlijke ontwikkeling hand in hand gaan. Ze hanteert daartoe een opleidingsstijl waarin authenticiteit, reflectievermogen en het eigen ondernemersschap centraal staan.

Ter gelegenheid van 25 jaar erkenning van deze opleidingen wordt de nieuw geformuleerde opleidingsvisie gepresenteerd. Het boekje ‘Opleiden binnen EMC – kijkrichting en inrichting’ door Erna Trouw, beleidsmedewerker EMC, zal worden aangeboden aan mw. drs. Alma Kerling, directeur Onderwijs domein Mens en Maatschappij ROC Mondriaan.

Onder leiding van Alexandra Buijsman, opleidingscoördinator EMC, zal aandacht besteed worden aan ‘Ervarend leren’. Het publiek zal op verschillende wijzen geprikkeld worden door de vraag: hoe maak ík het verschil?

Na een maaltijd wordt de bijeenkomst voortgezet met een reflectie door prof. dr. Hans Reinders, hoogleraar Bernard Lievegoed leerstoel VU, en besloten met een ‘Blik op de toekomst’ door drs. Bernard Heldt.

‘Hoe maak ik het verschil? Een beroep op ontwikkelen – verbinden – verantwoorden - ondernemen’, donderdag 12 november,16.00-19.30 uur, Rafaëlzaal Zonnehuizen, Zeist. Opgeven voor 1 november. Kijk hier voor meer info.

Studiedag ethiek verstandelijk gehandicaptenzorg 20 november

Op vrijdag 20 november 2009 wordt de 24e studiedag voor ethiek in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking gehouden in het wijkcentrum Akkereind, Ark 9 in Veldhoven. Deze gaat over de praktische en morele effecten van marktwerking in de zorg voor mensen met een beperking.

Aan het einde van een ZEMBLA-documentaire over problemen in de gehandicaptenzorg zien we een moeder met haar circa 45-jarige verstandelijk gehandicapte zoon thuis in de huiskamer zitten. Uit de documentaire wordt duidelijk dat deze vrouw op leeftijd uiteindelijk ‘ten einde raad’ besloten heeft haar zoon terug te halen uit de instelling voor 24-uurs zorg waar hij al vele jaren verbleef.

Zij heeft volledig haar vertrouwen verloren in het bestuur en management van deze instelling. Een instelling waarvan de leiding naar haar mening met van alles bezig is, behalve met hun feitelijke opdracht: het bieden van goede zorg. In deze huiskamer stelt de reporter aan de moeder de vraag hoe het allemaal zover heeft kunnen komen. De moeder antwoordt: ‘Het is handel geworden...!’

In de ochtend zijn er inleidingen door Jan de Vries (lid Tweede Kamer voor het CDA), prof. Mathieu Weggeman (Technische Universiteit Eindhoven) en prof. Hans Maarse (Universiteit Maastricht). In de middag is er een interactieve voorstelling door het Toetstheater. Zij spelen twee scènes over de effecten van marktwerking in de praktijk van alledag. De deelnemers aan de studiedag voeren er de regie over. De studiedag wordt afgesloten door prof. Ruud ter Meulen (University of Bristol). Hij spreekt over: wat is goede zorg? Ethische aspecten van zorgverlening in de context van marktwerking.

De studiedag is een initiatief van de Severinusstichting te Veldhoven en het Gouverneur Kremers Centrum van de Universiteit Maastricht. Het kwartaalblad Cupertino participeert in de organisatie ervan. Voor meer informatie of om u op te geven: directie@severinus.nl.

Congres veroudering en dementie verstandelijk gehandicapten 26 november

Nederland vergrijst: dit geldt niet alleen voor de algemene bevolking, maar ook voor mensen met een verstandelijke handicap. Door onder andere betere medische zorg en verbetering van de leefomstandigheden is de levensverwachting van mensen met een verstandelijke handicap de afgelopen decennia sterk toegenomen. Naar verwachting zal het aandeel 50-plussers met een verstandelijke handicap stijgen van 15% in 2002 naar 25% in 2020.

Ouderdom komt met gebreken, ook bij mensen met een verstandelijke handicap. Juist bij deze mensen is het van belang dat al in een vroeg stadium van dementie adequate ondersteuning wordt geboden. Tijdens dit congres krijgt u dan ook een overzicht van de specifieke kenmerken van ouderen met een verstandelijke handicap. Daarnaast wordt er uitgebreid ingegaan op de problemen die kunnen spelen bij dementie bij verstandelijke handicap en worden de mogelijkheden voor diagnostiek besproken. Ten slotte komt uitvoerig aan bod hoe oudere en dementerende mensen met een verstandelijke handicap goed ondersteund kunnen worden.

Congres GGZ Welzijn ‘Veroudering en dementie bij mensen met een verstandelijke handicap’ op donderdag 26 november 2009, 09.30-16.00 uur, Jaarbeurs Utrecht. De kosten voor deelname bedragen € 195 (incl. btw). De deelnamekosten zijn inclusief congresmateriaal, koffie/thee, lunch en borrel. Programma en inschrijven: http://www.cursussenencongressen.nl/bijeenkomsten/congres-veroudering-en-dementie-bij-mensen-met-een-verstandelijke-handicap-463.html

Herfstcongres over ‘Kanker’ 27 en 28 november

Visie en behandeling in de verschillende therapieën en in de medicatie op antroposofische grondslag, op 27 en 28 november 2009 in het Geert Groote College te Amsterdam (zie ook http://www.herfstcongres.nl/).

Kanker is sinds kort in ons land de meest voorkomende ziekte. Het is een ziekte, die zich vaak op stille, sluipende wijze ontwikkelt en een chaotisering van lichaamsprocessen met zich meebrengt. De diagnose kanker vormt voor de patiënt vaak een angstige en existentiële confrontatie. Toch kan ook deze zo bedreigende ziekte worden opgevat als een appel aan de eigen ontwikkeling en als een uitdaging om zichzelf op een diepere wijze onder ogen te komen.

Dit congres wil ingaan op de achtergronden van kanker en de mogelijkheden tot genezing vanuit antroposofisch perspectief. Drie sprekers zijn uitgenodigd om hun visie op kanker te geven. Verder wordt een grote diversiteit aan therapieën die binnen de antroposofische gezondheidszorg beschikbaar zijn via workshops aangeboden. Ook zijn er een aantal workshops gewijd aan geneesmiddelen tegen kanker. Artsen en therapeuten (en studenten) werkzaam in de antroposofische gezondheidszorg vormen de primaire doelgroep, maar ook geïnteresseerden zijn van harte welkom. Er is accreditatie aangevraagd bij de verschillende betrokken beroepsverenigingen.

Vrijdagavond begint met een algemene inleiding door Christa van Tellingen. Zij zal ingaan op de fenomenologie van deze ziekte en zijn behandeling. In de loop van de vorige eeuw hebben een aantal visies op kanker elkaar afgewisseld. Welke visies zijn er op kanker? Is er een juiste zienswijze? Hoe hangt dit samen met een antroposofische kijk op kanker? Kan de medicamenteuze therapie met Viscum album (mistel of maretak), die vanuit de antroposofie ontwikkeld is voor kanker, vanuit dit gezichtspunt begrepen worden?

Op zaterdagochtend volgt een lezing van Bart Maris over borstkanker. Hij zal de fysiologie van de borst behandelen in relatie tot gezondheid en ziekte. Wat is er nodig om de gezondheid van de vrouw te optimaliseren? Ook de specifieke misteltherapie, de biografische aspecten en de antroposofische therapieën in de behandeling van borstkanker komen aan bod.

Daarna volgen een drietal rondes, waarin men kan intekenen voor werkgroepen, die de aanpak van kanker in een breed spectrum van therapieën bespreken en ook in praktische zin beleefbaar maken. Ook de medische aanpak ontbreekt niet. Bovendien zijn Weleda en Wala met workshops vertegenwoordigd om over hun geneesmiddelen uitleg te verschaffen.

Aan het eind van de middag wordt door Karel Jan Tusenius een afrondende beschouwing gegeven over immuuntherapie bij kanker. Toen Rudolf Steiner aan het begin van de vorige eeuw mistelbehandeling voorstelde bij kanker was dit een nieuwe behandelaanpak, waarvoor buiten antroposofische kringen weinig belangstelling bleek, laat staan enthousiasme. Twintig jaar geleden werd door de meeste artsen nog met onbegrip gereageerd op het concept van beïnvloeding van het afweerapparaat voor de behandeling van kwaadaardige aandoeningen.

Inmiddels is immuuntherapie bij veel vormen van kanker regulier niet meer weg te denken en blijkt deze zeer werkzaam op zowel kwaliteit van leven als ook op levensverwachting. De avant-la-lettre opvattingen van Rudolf Steiner blijken tegenwoordig dus uiterst actueel! Hoe verhoudt zich mistelbehandeling tot reguliere kankertherapie anno 2009?

Christa van Tellingen (1949) heeft 18 jaar in California gewerkt als antroposofisch huisarts. Nu heeft zij een praktijk in Zeist en doet onderzoek aan het Louis Bolk Instituut. Zij geeft les aan medisch studenten, therapeuten en artsen aan de universiteit Witten Herdecke en in antroposofische opleidingen in Europa, de Verenigde Staten en Canada.

Bart Maris (1956) werkt sinds vele jaren als gynaecoloog in Krefeld, Duitsland. Hij geeft les in de opleiding tot antroposofisch arts in Duitsland en heeft een aantal boeken en artikelen gepubliceerd over de gezondheid van de vrouw, vrouwenziekten en de ethische dilemma’s in de gynaecologie.

Karel Jan Tusenius (1950) is opgeleid tot hematoloog en is de laatste jaren vooral werkzaam als algemeen internist. Naast zijn praktijk in Bilthoven (Specialistenpraktijk Berg en Bosch) en in Amsterdam (Kliniek de Lairesse) doet hij maandelijks spreekuur in therapeutica in Haarlem, Zoetermeer, Eindhoven en Zutphen.

Symposium lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg 18 december

Het tweede symposium van het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg is op 18 december 2009 in Hogeschool Leiden. Het programma richt zich op twee thema’s: in de ochtend op de opkomst en ontwikkeling van individugeoriënteerde gezondheidszorg en in de middag op het praktijkonderzoek in de Antroposofische Gezondheidszorg.

Binnen de zorg zien we op allerlei manieren een ontwikkeling op gang komen waarbij de patiënt (steeds meer) professioneel als individu benaderd gaat worden. Termen als personalized medicine, mensgerichte zorg, de competente patiënt die steeds meer zelf wil sturen in zijn begeleidings- of therapieproces, en het monitoren van ‘individual patient progress’ zijn slechts enkele voorbeelden van deze ontwikkeling.

Op het symposium staan de volgende twee vragen centraal: Welke professionele vaardigheden moeten gezondheidszorgwerkers ontwikkelen? En welke gezondheidszorginnovaties moeten door zorgaanbieders en zorgverzekeraars worden ontwikkeld om methodisch, effectief en met kwaliteit, (ook) individugeoriënteerde gezondheidszorg te kunnen aanbieden? Na de inleidende lezingen wordt in een forumgesprek onder leiding van Dr. Joop Hoekman nader ingegaan op deze actuele vraagstelling.

De lezingen worden gehouden door:
Mw. Atie Schipaanboord (directeur Beleid & Innovatie NPCF)
Prof. Dr. Jan van der Greef (Directeur TNO Systems Biology & Personal Health, hoogleraar Analytische Chemie, Leiden Universiteit)
Prof. Dr. Hans Reinders (hoogleraar Ethiek ,Vrije Universiteit, houder van de Bernard Lievegoed leerstoel)
Drs. Herman van Kampen (Directeur Zonnehuizen)
Drs. Guus van der Bie (voormalig huisarts en onderzoeker Louis Bolk Instituut en lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg)
Drs. Erik Baars (lector Antroposofische Gezondheidszorg), en
een spreker vanuit de zorgverzekeraars (naam nog niet bekend).

Na de lunch komen in twee rondes workshops de vruchten van het praktijkonderzoek in de antroposofische gezondheidszorg aan bod. In één van de workshops (2x een uur) zal Dr. Gunver Kienle (arts-onderzoeker van het Institut für angewandte Erkenntnistheorie und medizinische Methodologie in Freiburg) met de deelnemers aan de slag gaan met de methodiek van het schrijven van methodisch verantwoorde casestudies.

Na de workshops zal Dr. Gunver Kienle in een lezing breder op dit thema ingaan en komen onderwerpen als ‘van gemiddelde naar individu’ en ‘de noodzaak van het professioneel en methodisch centraal stellen van de oordeelscompetentie en besluitautonomie van de arts/ therapeut in de individuele arts/ therapeut-patiënt relatie’ aan bod.

Afsluitend worden twee nieuwe publicaties van het lectoraat aangeboden en is het na deze lange dag tijd voor ‘de borrel’. U kunt zich vanaf 30 oktober 2009 aanmelden voor het symposium via het online aanmeldingsformulier op de website van het lectoraat: http://www.hsleiden.nl/lectoraten/antroposofische-gezondheidszorg. Lees hier verder over het symposium zelf.

Antroposofische (en complementaire) zorg

Van Vrije Hogeschool naar het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts

Op 18 september vond in de Witte Villa op het terrein van De Reehorst in Driebergen de feestelijke opening plaats van het eerste jaar van het Bernard Lievegoed College for Liberal Arts. Hiermee is de transformatie van Vrije Hogeschool naar College for Liberal Arts een feit. De Vrije Hogeschool werd in 1971 door Bernard Lievegoed opgericht, vanuit een grootse visie op het hoger onderwijs. Het Bernard Lievegoed College is een onderwijsinstelling waar studenten in verschillende fasen van hun studie (en ook daarna) zich ontwikkelen tot beroepsbeoefenaren die niet alleen technisch kundig zijn, maar die ook in staat zijn persoonlijk verantwoord én maatschappelijk verantwoord te handelen. Het sluit daarbij aan bij een recente stroming van New Liberal Arts, waarbij de nadruk ligt op een diepere bron, door aandacht te geven aan de humaniora, en tegelijkertijd een strategie te volgen waardoor een student zijn professional skills dienstbaar kan maken aan de mensheid.
Tijdens de opening werd de doelstelling voor de komende vijf jaar gepresenteerd: een volwaardig, geaccrediteerd en (deels ) gefinancierd College for Liberal Arts. Een college for Liberal arts met aanvullend, vrij hoger onderwijs gericht op bezield studeren en geëngageerd leven. Dit studiejaar volgen zo’n 200 studenten onderwijs op het college, o.a. het Vrije Jaar (als start van de studietijd), de minor LA voor de studenten van de Hogeschool Utrecht en de masterclasses gericht op persoonlijk leiderschap. Zie www.BLCLA.nl

Vermeend negatief advies van de WHO over homeopathie

Sense about Science is een kleine Engelse organisatie, gedomineerd door strijders tegen complementaire gezondheidszorg en grootschalig gefinancierd door farmaceutische reuzen als Astra Zeneca, Dupont en Pfizer. De vraagstelling aan de Wereldgezondheidsorganisatie WHO om behandeling van zware infectieziekten in ontwikkelingslanden met homeopathie te veroordelen, omdat er geen wetenschappelijk bewijs is van preventieve werking, was slim in elkaar gezet. De politieke beantwoording door de WHO liet vervolgens ruimte over om uitspraken uit zijn verband te trekken en miscommunicatie te plegen naar pers, ministeries etc.
Echter, de WHO heeft de homeopathie niet veroordeeld of er tegen gewaarschuwd. Er bestaat geen enkele WHO-richtlijn over homeopathie, want het heeft geen officieel standpunt over homeopathie. Dat alles meldt Medisch Contact.

Radboud Universiteit onderzoekt mindfulness

Wetenschappers van de Radboud Universiteit in Nijmegen gaan onderzoek doen naar de werkzaamheid van mindfulness, een methode om de baas te blijven over eigen lichaam en geest. De wetenschappers willen onder meer weten of mindfulness echt werkt bij depressie, angststoornissen en medisch onverklaarbare klachten. Mindfulness zou onder meer helpen bij het chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie en bij palliatieve zorg.
Mindfulness is een meditatietechniek en levensvisie die je leert bewuster in het leven te staan en in het hier en nu te leven. De oorsprong ligt in het Boeddhisme. Het is een onderdeel van het zogenaamde achtvoudige pad.

Algemeen nieuws

CPB corrigeert Klinks rekenwerk vanuit slechts één gezichtshoek

Volgens het Centraal Plan Bureau (CPB) rekent Minister Klink van VWS zich bij de invoering van efficiencyprikkels in de ziekenhuizen ten onrechte rijk. Maatregelen als de uitbreiding van het B-segment en de invoering van keten-DBC’s leveren volgens het CPB veel minder op dan de één miljard euro die Klink verwacht.
De minister heeft er belang bij dat zijn maatregelen in de ogen van het kabinet tot drastische bezuinigingen leiden, en verdedigt dus zijn opstelling met hand en tand. Zijn redenering is dat er allerlei gedrag beïnvloedende innovaties die aan de maatregelen kleven, vanzelf wel het door hem gecalculeerde bedrag opleveren.

Preventie/ epidemiologie

Risicogroepen krijgen drie griepprikken

Mensen in de medische risicogroepen kunnen in oktober eerst een gewone griepprik krijgen, voor ze worden ingeënt tegen de Mexicaanse griep. Dat heeft het ministerie van VWS recent bekendgemaakt. De risicogroepen zijn mensen van zestig jaar of ouder, mensen met een hart- of longziekte en nier- of astmapatiënten. In totaal gaat het om 4,5 miljoen Nederlanders. Zij die dat willen krijgen eerst een vaccinatie tegen de reguliere griep, minimaal twee weken later de eerste inenting tegen de Mexicaanse griep en minimaal drie weken later de tweede vaccinatie tegen de Mexicaanse griep. (ANP).
De klinische tests die het Zwitserse farmaceutisch concern Novartis uitvoert met een vaccin tegen de Mexicaanse griep blijken succesvol. Het bedrijf heeft bekendgemaakt dat 80 procent van de proefpersonen immuun is na inenting met het vaccin. Na twee inentingen met het vaccin, dat de naam Celtura meekrijgt, is 90 procent immuun voor het virus. Novartis zegt in een persbericht dat het onderzoek uitwijst dat twee dosissen betere bescherming lijken te bieden. Maar één inenting met Celtura kan voldoende zijn om volwassenen te beschermen tegen de Mexicaanse griep.
Minister Klink heeft nauwkeuriger bepaald welk gezondheidspersoneel als eerste in aanmerking komt voor vaccinatie tegen de Nieuwe Influenza A (H1N1): Zorgpersoneel in ziekenhuizen, ambulancepersoneel, huisartsen en huisartsenposten, huisartsassistenten en ander ondersteunend personeel, zorgpersoneel in verpleeg- en verzorgingshuizen, zorgpersoneel in instellingen voor gehandicapten, thuiszorgmedewerkers en verloskundigen. Binnenkort krijgen de geselecteerde beroepsgroepen in de zorg een uitnodiging om vaccins te bestellen bij het Nederlands Vaccin Instituut (NVI).
Arts-microbioloog Miquel Ekkelenkamp becijferde onlangs dat de over de media aangewakkerde paniek over de griep de samenleving onnodig 250 à 500 mln. heeft gekost. De klappen daarvoor krijgt o.a. viroloog Osterhaus, adviseur van de overheid, en financieel belanghebbende bij de geneesmiddelenindustrie.

Eerste Kamer belegt hoorzitting EPD

De Eerste Kamer belegt dit najaar samen met het Rathenau Instituut (een onafhankelijke organisatie die het parlement adviseert en de politieke besluitvorming ondersteunt) een hoorzitting over het Elektronisch Patiëntendossier (EPD). Wie zich geroepen voelt kan zich melden bij de Senaat. De Tweede Kamer is al akkoord, maar de Eerste Kamer heeft bedenkingen. Ze noemen het een ‘expertmeeting’, maar anderen vinden dat hier sprake is adviesbureau-kretologie.

Eerstelijnszorg

Foutieve websites en reclames over medicijnen

Websites waarop de farmaceutische industrie ‘reclame’ maakt voor ziekten en aandoeningen, zijn vaak in strijd met de Geneesmiddelenwet of met de gedragsregels die de branche zelf opstelde, volgens GezondeScepsis, onderdeel van het Utrechtse Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, na onderzoek.
Van de 41 onderzochte medische websites zijn 34 eigendom van een geneesmiddelfabrikant die een product maakt voor de aandoening. Op zeker 20 sites worden regels overtreden. Zo wordt vaak sluikreclame gemaakt voor middelen; op veel sites worden de middelen van de fabrikant met naam en toenaam genoemd. Door een campagne van Novartis tegen schimmelnagels verdubbelde de omzet van het middel van 15 miljoen euro in 1999 tot 32 miljoen in 2001.

Medicijnen sinds vorig jaar gemiddeld 10 procent goedkoper

Geneesmiddelen zijn in 2008 een stuk goedkoper geworden. De gemiddelde prijs per dosering daalde vorig jaar met 10 procent. Dat blijkt uit cijfers die het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) heeft gepubliceerd.
Artsen schreven fors meer (14,7 procent) recepten uit, maar de uitgaven aan geneesmiddelen stegen slechts met een kleine 3 procent naar 5,2 miljard euro. Geneesmiddelen zijn goedkoper geworden omdat een aantal zorgverzekeraars van medicijnen waar geen patent meer op zit alleen het goedkoopste merk vergoedt.
Fabrikanten van geneesmiddelen verlaagden vervolgens de prijzen. De forse toename van het aantal uitgeschreven recepten is volgens het CVZ voor de helft toe te schrijven aan de terugkeer van de pil in het basispakket van de zorgverzekering.
Verder zijn cholesterolverlagers tussen 2004 en 2008 veel vaker verkocht. Het aantal gebruikers steeg van 1 miljoen naar bijna 1,6 miljoen. Per gebruiker daalden de kosten in deze periode met 80 euro naar 223 euro per jaar.

Klink en huisartsen stevenen af op impasse

De Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) gaat niet akkoord met de plannen voor de financiering van de huisartsenzorg. Dat heeft het bestuur van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) minister Klink in een brief laten weten. Er is grote kritiek op het eindbod van de minister, die de huisartsen met 60 mln. wil korten en deze laten ‘terugverdienen’. Ook is er vanuit de eigen leden zelf kritiek (zoals gebruikelijk) op het beleid van de LHV (want die zou niet weten wat er in de achterban leeft). Minister Klink deed daarna een handige zet in de Tweede Kamer, door aan te kondigen dat de huisartsen wel gekort worden, maar niet bewust behoeven in te verdienen. Dat zou, aldus Klink, vanzelf wel gaan gebeuren. De huisartsen zouden dan in 2011 de opgelegde korting weer “terugkrijgen”.

Specialistenschaarste kunstmatig gecreëerd

Er is in Nederland een kunstmatig gecreëerde schaarste aan medisch specialisten. Dat concluderen Roland Berger Strategy Consultants op basis van hun jaarlijkse ziekenhuisstudie, die onlangs is gepresenteerd. Volgens het onderzoek, dat is uitgevoerd in 91 Nederlandse ziekenhuizen, duiden zowel de hoge werkdruk als het hoge salaris van medisch specialisten op schaarste. De salarissen van Nederlandse specialisten zijn structureel hoger dan in de ons omringende landen.
Er hangt een prijskaartje aan het in loondienst nemen van alle vrijgevestigde medisch specialisten. Om de goodwill waarmee een specialist zich inkoopt in een maatschap, af te kopen, moet de overheid thans 2 miljard euro op tafel leggen, stelt de Orde van Medisch Specialisten. In 1986 is datzelfde ook berekend, en toen kwam men uit op ongeveer een half miljard guldens. Toen zag de overheid ervan af omdat het te duur was.

Apotheken niet in de problemen

Het preferentiebeleid van de overheid brengt apotheken naar hun mening in financiële problemen. Van veel medicijnen bestaan dure en goedkope varianten, die vaak exact dezelfde medische werking hebben en die van dezelfde kwaliteit zijn. Het verschil in prijs wordt bijvoorbeeld bepaald door de vraag of er patent op de pillen zit of niet. De overheid en zorgverzekeraars zijn voorstander van het zogeheten preferentiebeleid, waarbij de patiënt het goedkoopste middel krijgt. De premies die burgers moeten betalen voor ziektekosten zullen op die manier minder hard stijgen, is de verwachting. Apothekers en medicijnfabrikanten bestrijden dit prijsbeleid. Apothekers hebben herhaaldelijk beweerd failliet te gaan en de kwaliteit van de zorg aan de klanten niet te kunnen handhaven. Nu zou al bekend zijn dat de meeste apothekers niet het norminkomen van € 108.000 per jaar zullen halen. Een door de minister gevraagd advies van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) dat eind september is uitgebracht, wijst uit dat de gemiddelde apotheker dit jaar uitkomt op € 146.000, dus ruim boven de norm van € 108.000.

Instellingen

Nieuwe certificerende instelling voor de zorg

Wellicht vanwege de onvrede met de bestaande certificeringsmethoden, heeft Nederland er een nieuwe certificerende instelling bij: Certificatie in de Zorg. Deze instelling beoordeelt de werking van het kwaliteitsmanagementsysteem en reikt bij welbevinden een certificaat uit. Het certificaat moet bijdragen aan het verbeteren van de zorgsector. Zorginstellingen moeten in toenemende mate hun prestaties zichtbaar maken. Op basis daarvan kunnen cliënten een zorgaanbieder kiezen. Ook helpt de informatie zorgverzekeraars en financiers bij het inkopen van zorg.

Strijd om dottercentra

Na het ‘rooien’ van amandelen en het uitdijend aantal rugoperaties, zou het medisch specialisten-dom zich nu storten op een ongebreideld aantal dotterbehandelingen, met als gevolg dat er veel dottercentra gaan komen. Zo luidt vrij vertaald de waarschuwing in een studie van professor Yolanda van der Graaf, klinisch epidemioloog in het UMC Utrecht. De concurrentie (de ziekenhuizen met hartcentra waar al gedotterd wordt) waarschuwen voor incompetentie door gebrek aan ervaring.

Geadviseerd: kapitaallasten voor instellingen anders behandelen

De NZa (de opvolger van het COTG) adviseert minister Klink om af te zien van de hardheidsclausule als oplossing voor de kapitaallastenproblematiek van ziekenhuizen. In plaats daarvan stelt de NZa voor de overgangsregeling kapitaallasten uit te breiden. Ook de koepel van de zorgverzekeraars ZN vindt dat de problemen rondom de kapitaallasten, veroorzaakt door het afschaffen van het bouwregime, zo snel mogelijk moeten worden opgelost en hoopt dan ook dat de minister snel een besluit neemt.
De NZa wil afzien van verdere uitwerking van de hardheidsclausule omdat deze juridisch gezien slechts kan gelden voor instellingen met bijzondere en onvoorziene omstandigheden. De huidige problemen zijn echter algemeen van aard. De NZa adviseert dan ook een brede overgangsregeling met daarin concrete criteria en maatregelen die voor de instellingen vooraf duidelijk zijn.
De brede overgangsregeling geldt nadrukkelijk alleen voor de kosten van investeringen die voorheen onder het bouwregime van de WTZi zijn goedgekeurd. Concreet gaat het daarbij om twee situaties: een boekwaardeprobleem (als activa voor een hogere waarde in de balans staan dan de waarde in het economisch verkeer) en een exploitatieprobleem.

Kapitaallasten voor instellingen worden versoepeld

Minister Klink van volksgezondheid ziet af van de invoering van een hardheidsclausule voor instellingen die worstelen met de gevolgen van het nieuwe kapitaallastenregime. In plaats daarvan werkt Klink aan een bredere overgangsregeling, die rond 1 oktober klaar moet zijn. Met de nieuwe regeling wil Klink niet alleen de gevolgen van het nieuwe kapitaallastenregime ondervangen, maar ook het zogeheten boekwaardeprobleem (= “hoe moet je afschrijven en wat betekent dat voor het budget van de instelling”) aanpakken. De nieuwe aanpak gaat betekenen dat instellingen die negatieve gevolgen van het nieuwe bouwregime ondervinden nog weer langer moeten wachten op duidelijkheid.

Ouderenzorg, verpleeg- en verzorgingshuizen

Kleinschalige thuiszorg wint aan populariteit

Het leveren van thuiszorg op kleine schaal wint aan populariteit. Ongeveer zestig nieuwe, kleinschalige thuiszorgondernemers hebben zich het afgelopen jaar gemeld bij Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN). Dat is vier keer zoveel dan het jaar ervoor. De ondernemers willen op kleinere schaal thuiszorg aanbieden, omdat de grote organisaties bureaucratisch en onpersoonlijk zouden zijn. Veelal zijn de ondernemers oud-werknemers van grote thuiszorgorganisaties. De nieuwe bedrijfjes willen meestal vijf tot twintig personeelsleden.
Kleinschaligheid is een trend in de gehele thuiszorg, stellen de brancheorganisaties. Dit heeft tot gevolg dat ook grootschalige organisaties onder gaan brengen in kleine, locale afdelingen.

Verzorgingshuizen passen verbeeldingsmethodiek toe

Verzorgingstehuizen van Amsta, OsiraGroep en Cordaan in Amsterdam ronden de pilot Verbeeldingsmethodiek van Theater Veder, onderdeel van het landelijk transitieprogramma in de langdurige zorg (TPLZ), af. De Verbeeldingsmethodiek stimuleert de verbeelding om contact met mensen met geheugenproblemen te verbeteren.
De verbeelding van ouderen met geheugenproblemen wordt met theater, poëzie en het oproepen van herinneringen gestimuleerd. Door herkenning wordt het gevoel van welzijn en zelfvertrouwen van de ouderen vergroot. Dit leidt tot een verbetering van het contact met de ouderen en een vergroting van het werkplezier van de zorgomgeving. De effectiviteit van de Verbeeldingsmethodiek wordt onderzocht door het Alzheimer Centrum van het VU Medisch Centrum en de faculteit Communicatiewetenschappen van de Universiteit van Amsterdam.

Gehandicaptenzorg en GGZ

Tekort aan woonplekken voor lichtgehandicapten

Er is een groot tekort aan woonvoorzieningen voor jonge licht verstandelijk gehandicapten (lvg’ers). Meer dan 2100 jeugdige lvg’ers wachtten in 2008 langdurig op een plaats in een kleinschalige woonvoorziening. In 2007 waren dat er 1200. Het probleem ontstaat doordat licht verstandelijk gehandicapten die uitbehandeld zijn in een orthopedagogisch behandelcentrum plaatsen bezet houden, doordat zij niet kunnen doorstromen naar andere instellingen, omdat daar eveneens geen plaats is.

GGZ extra zwaar getroffen

De geestelijke gezondheidszorg wordt buitenproportioneel hard getroffen door de bezuinigingsmaatregelen van de Nederlandse regering. Hoewel uit een studie van PricewaterhouseCoopers blijkt dat vier van de tien Nederlandse instellingen voor geestelijke gezondheidszorg in 2008 rode cijfers lieten zien, wil minister Klink volgend jaar 120 miljoen euro bezuinigen door de tarieven in de curatieve GGZ met 3,5% te verlagen. GGZ Nederland heeft hierover een rechtszaak aangespannen. VWS heeft de curatieve GGZ geliberaliseerd en daarbij heeft de Nederlandse Zorgautoriteit op objectieve gronden tarieven vastgesteld. De overheid kan niet marktwerking van stal halen en deze weer op slot zetten als dat politiek zo uitkomt. Deze mening van de GGZ-koepel wordt gedeeld door ZN, de branchevereniging van ziektekostenverzekeraars. Volgens ZN staat deze maatregel haaks op het streven naar liberalisering van de bekostiging in de GGZ. De Zorgverzekeraars onderschrijven het eerder uitgezette beleid, namelijk het invoeren van een prestatiebekostiging in 2011 met zo mogelijk vrije prijzen. Daarom reageren zorgverzekeraars nu jegens zorgaanbieders met extra goede kwaliteit (ook in de antroposofisch geïnspireerde zorg) positief. Dit is dus een onderdeel van hun strategisch beleid.

Veel instellingen hebben zich de afgelopen tijd in de schulden gestoken en ze zijn dan ook erg kwetsbaar wanneer volgend jaar de zorgzwaartepakketten worden ingevoerd. Volgens de GGZ-koepel heeft het ministerie van VWS een tak voor cure en voor care, maar geen aandacht voor instellingen die allebei doen. Deze uitspraak is rechtstreeks in belang van de Lievegoed Zorggroep, die te lijden heeft onder genoemde recente ontwikkelingen.

GGZ besteedt 50 miljoen euro per jaar aan EPD

GGZ-instellingen geven jaarlijks ongeveer € 50 miljoen uit aan EPD-pakketten (Elektronisch Patiënten Dossier). Hiervan gaat een kleine € 20 miljoen naar de EPD-leveranciers. Zoals gebruikelijk is in de zorg, is er een strijd op leven en dood over “het beste pakket”.

Klink erkent problemen met DBC’s in GGZ

Minister Klink van Volksgezondheid erkent dat het systeem van DBC’s in de geestelijke gezondheidszorg onvolkomenheden kent. Klink reageert hiermee op kritiek van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). De beroepsvereniging van psychiaters heeft herhaaldelijk aan de bel getrokken over problemen met het systeem van Diagnose Behandelingcombinaties (DBC’s), die de ggz sinds vorig jaar hanteert. Volgens de NVvP zitten er allerlei fouten in het systeem. Met name complexe zorgvragen zouden geen plaats vinden in de DBC-typering.

Volgens Klink wordt er hard gewerkt aan de doorontwikkeling en daarmee de stabilisering van de DBC’s in de GGZ. Een van de speerpunten in de ontwikkelagenda van DBC Onderhoud voor komend jaar is het verankeren van zorgzwaarte binnen de huidige systematiek. “Momenteel wordt nog steeds gewerkt aan het stabiliseren van de DBC-systematiek.”

Internationaal

Klink wil leren van Amerikaanse ziekenhuizen

Nederlandse ziekenhuizen kunnen leren van het innoverend vermogen en de lage kosten van patiëntenzorg van Amerikaanse ziekenhuizen. Dat heeft minister Ab Klink van VWS gezegd tijdens het Christelijk Sociaal Congres in Doorn. Klink vindt een aantal ziekenhuizen in Amerika buitengewoon goed. Volgens hem kenmerken deze ziekenhuizen zich door de samenwerking tussen afdelingen en integrale zorg. Klink ziet hier mogelijkheden voor bijvoorbeeld Nederlandse apothekers die niet alleen medicijnen levert, maar ook nazorg. “Ons systeem van bekostiging is daar onvoldoende op toegesneden. We moeten kwaliteit en samenwerking belonen, in plaats van stukwerk.” Integrale zorg leidt volgens Klink tot betere en goedkopere zorg. Hij noemde ketenzorg eerder al een bittere noodzaak.

‘Onbetwiste koppositie’ voor Nederlandse gezondheidszorg in Europa

Van alle Europeanen zijn Nederlanders het meest te spreken over de gezondheidszorg in eigen land. Dat blijkt uit een onderzoek van de Euro Health Consumer Index. Nederland kreeg op 28 september de “gouden medaille” uitgereikt. Het is de tweede maal op rij dat Nederland als eerste eindigt in de Euro Health Consumer Index. Deze index geeft aan hoe inwoners van een land hun zorgstelsels waarderen. Er werkten 33 landen mee aan het onderzoek.

Ter lering en vermaak

Bezuinigen per hoofdstuk

Door de economische crisis zijn ingrijpende bezuinigingen nodig. Het vierde kabinet Balkenende neemt voorlopig nog geen besluiten, maar wacht de uitkomsten van de werkgroepen af die het voorjaar worden verwacht. Inmiddels heeft het kabinet de werkgroepen ingesteld die moeten uitzoeken op welke terreinen er bezuinigd kan worden. De navolgende zijn relevant voor de zorg:

A) Productiviteit onderwijs
Beziet de mogelijkheden om de productiviteit in de verschillende onderwijssectoren te verbeteren. Er moet 20 procent van 20,3 miljard euro worden bezuinigd. Voorzitter is R. Smit, van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

B) Innovatie en toegepast onderzoek
Bestudeert de uitgaven op de terreinen innovatiebeleid en toegepast onderzoeksbeleid. Er moet 20 procent van 1,7 miljard euro worden bezuinigd. Voorzitter is G. Lankhorst van Gasterra.

C) Op afstand van de arbeidsmarkt
Kijkt naar de uitkeringen ingevolge de Wajong, de Wet Sociale Werkvoorziening, de Wet Werk en Bijstand, de WAO en de Wet Werk en Inkomen. Ook verwante regelingen worden bezien, zoals de AWBZ. Er moet 20 procent van 19,5 miljard euro worden bezuinigd. Voorzitter is R. Kuipers van ministerie van BZK.

D) Curatieve zorg
Verdiept zich in de collectieve uitgaven op dit gebied. Het gaat om alle kosten die worden gedaan in het kader van de zorgverzekering. Het gaat onder meer om kosten van ziekenhuizen en huisartsen. Er moet 20 procent van 33 miljard euro worden bezuinigd. Voorzitter is M. Camps van het ministerie Sociale Zaken.

E) Langdurige zorg
Houdt zich bezig met alle uitgaven in het kader van AWBZ, zoals de verzorging en verpleging van ouderen en gehandicapten en geestelijke gezondheidszorg. Er moet 20 procent van 20, 8 miljard worden bezuinigd. Voorzitter is T. Langejan van Financiën.


N.B. Niet alle formuleringen in het strategisch nieuws zijn diepgaand overwogen. Eventuele tekortkomingen worden in een volgende aflevering gecorrigeerd.